Evlilik Sözleşmesi Nedir? Türleri Nelerdir?
EVLİLİK SÖZLEŞMELERİ
Evlilik sözleşmesi, diğer bir ifadeyle mal rejimi sözleşmesi, eşlerin evlenmeden önce yapabileceği gibi evlilik birliği devam ederken de yapabilecekleri bir kurumdur. Evlilik kurumu, eşler için bazı kişisel ve mali hukuki ilişkileri beraberinde getirir. Evlilik sözleşmesi, eşlerin mallarını nasıl kullanacaklarını, bunlardan nasıl yararlanacaklarını, bunları nasıl yönetecek ve tasarruf edeceklerini düzenleyen aile hukuku sözleşmesidir.
Kanun koyucu çeşitli mal rejimleri öngörmüş ve bunlardan birinin seçimini eşlere bırakmıştır. Eşler, irade özgürlüğü çerçevesinde istedikleri mal rejimini benimseyebilirler. Eşler herhangi bir rejimi seçmemişlerse, kanunen yasal mal rejimine tabi olurlar. Türk hukukunda yasal mal rejimi “edinilmiş mallara katılma rejimi” olarak belirlenmiştir.
TÜRKİYE’DE YASAL MAL REJİMİ NEDİR?
Kanun koyucu, eşlerin tabi olacakları mal rejimini bir evlilik sözleşmesi ile serbestçe belirleyebilmelerini mümkün kılmıştır. Tarafların kanunda öngörülen rejimlerden birini açıkça seçmedikleri durumlarda, yasal mal rejimini seçtikleri kabul edilir. Kural olarak yasal mal rejimi, edinilmiş mallara katılma rejimidir. Taraflar kendi aralarında evlilik sözleşmesi yapmamış ve mal rejimlerinden birini seçmemişse, edinilmiş mallara katılma rejimi geçerli olur.
MAL REJİMİ TÜRLERİ NELERDİR?
1. Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi
Türkiye’de bu rejim kanun koyucu tarafından yasal mal rejimi olarak belirlenmiştir. Edinilmiş mal kavramı, bu rejim sırasında her eşin karşılık vererek elde ettiği malvarlığı değerlerini kapsar. Eşlerin edinilmiş malları;
-Çalışmasının karşılığı olan kazanımlar,
-Sosyal güvenlik veya sosyal yardım kurum ve kuruluşları tarafından ya da personeli desteklemek amacıyla kurulmuş sandık ve benzeri kuruluşlarca yapılan ödemeler,
-Çalışma gücünün kaybı nedeniyle ödenen tazminatlar,
-Kişisel mallardan elde edilen gelirler,
-Edinilmiş malların yerine geçen değerlerdir.
Bunların dışında, eşlerin kişisel kullanımlarına özgü mallar, mal rejiminin başlangıcında kendilerine ait olan veya miras ya da karşılıksız kazanma yoluyla edinilen mallar ile manevi tazminat alacakları ve kişisel malların yerine geçen değerler kişisel mal sayılır. Kural olarak, eşlerden birinin kişisel malları mal rejiminin tasfiyesine dahil edilmez.
2. Mal Ayrılığı Rejimi
Mal ayrılığı rejimi, eski Türk hukukuna göre bir yasal mal rejimi olarak kabul edilmiştir. Bu rejime göre her eşin malı kendisine aittir. Kural olarak eşler kendi malvarlıklarındaki malların tek başına malikidir. Bu durumda eşlerin malvarlıkları birbirinden ayrıdır. Evlilikten önce veya evlilik süresince edinilen mallar, yalnızca edinen eşe ait olup diğer eşe mülkiyet hakkı vermez. Mal ayrılığı rejiminin tasfiyesi oldukça basittir. Her eş tasfiye sırasında kendi malını geri alır. Mal ayrılığı rejimi uygulamada sıklıkla tercih edilmektedir. Eşler mal ayrılığı rejimini evlenmeden önce veya evlendikten sonra benimseyebilirler. Böylece her eş, edinilmiş malları diğeriyle paylaşmadan kendi koruması altında olabilir.
3. Paylaşmalı Mal Ayrılığı Rejimi
Paylaşmalı mal ayrılığı rejimi, kanun koyucu tarafından eşler için öngörülen seçimlik mal rejimi türleri arasındadır. Bu rejim, kısmen yasal mal rejimine benzer. Bu rejimde eşler, evlilik birliği içinde edindikleri mallar ile evlilikten önce sahip oldukları kişisel mallar üzerinde mülkiyet hakkına sahiptir. Söz konusu malların nasıl ve ne zaman edinildiğine bakılmaksızın (evlilikten önce/sonra), bu mallar eşler arasında yarı yarıya paylaşılır. Rejim sona erdiğinde, her eş diğer eşte bulunan kendisine ait malı geri alır. Ancak eşlerden biri üstün yararını ispat ederse, diğer eşin payını ödeyerek malın kendisine verilmesini isteyebilir.
4. Mal Ortaklığı Rejimi
Mal ortaklığı rejimi, eşlerin seçebileceği mal rejimlerinden biridir. Bu rejim, ortaklık malları ile eşlerin kişisel mallarını kapsar. Bu rejimde, eşler bazı mallarını ve kazançlarını ortaklık dışında tutarak bir ortaklık oluşturabilirler. Mal ortaklığı rejiminde ortaklık malları ve kişisel mallar olmak üzere iki tür mal vardır. Eşler ortaklık mallarına birlikte maliktir. Kural olarak eşlerin kişisel olmayan tüm malları ortaklık malı sayılır.
5. OLAĞANÜSTÜ MAL REJİMİ
Bazı durumlarda, eşlerden birinin talebiyle olağanüstü mal rejimine geçmek mümkündür veya alacaklının talebiyle ya da kendiliğinden olağanüstü mal rejimine geçilebilir. Kanunda sayılan seçimlik rejimler kural olarak olağan mal rejimleridir. Kanun koyucu, bazı durumlarda yasal mal rejiminin kendiliğinden, mahkeme kararıyla veya tarafların talebiyle mal ayrılığı rejimine dönüşmesini mümkün kılmıştır. Bu, olağanüstü mal rejimi olarak bilinir. Detaylı bilgi için hukuki destek almanızı tavsiye ederiz.
EVLİLİK SÖZLEŞMESİNİN ŞARTLARI NELERDİR?
1. Evlilik sözleşmesinin taraflarının ayırt etme gücüne sahip olması gerekir.
Tam ehliyetli kişiler; ayırt etme gücüne sahip, ergin ve kısıtlı olmayan, kural olarak her türlü hukuki ilişkiyi kurabilen kişilerdir. Küçükler ve kısıtlılar, yasal temsilcilerinin rızasını alarak mal rejimi sözleşmesi yapabilirler. Tam ehliyetsiz kişiler ise bu sözleşmeyi yapmaya ehil değildir.
2. Taraflar rejim türü üzerinde anlaşmış olmalıdır.
3. Evlilik sözleşmesi, noterde düzenleme veya onaylama şeklinde yapılır.
Ancak tarafların, seçtikleri mal rejimini evlilik başvurusu sırasında bildirmeleri de geçerlidir.
4. Evlilik sözleşmesinin taraflarca imzalanması gerekir.
İmza, taraflarca veya küçükler ve kısıtlılar açısından yasal temsilcileri tarafından atılmalıdır.
5. Sözleşme hükümleri, kanunun emredici hükümlerine, ahlaka, kamu düzenine ve kişilik haklarına aykırı olmamalıdır.
6. Evlilik imkânsız olmamalıdır.
EVLLİK ÖNCESİ / EVLİLİK SÖZLEŞMESİ NASIL YAPILIR?
Mal rejimi sözleşmesi evlilikten önce veya sonra yapılabilir. Uygulamada nişanlıların da bu sözleşmeyi yaptığı görülmektedir. Evlilikten önce, bu sözleşmenin yapılabilmesi için evlendirme memuruna yazılı bildirim yoluyla kanunda öngörülen mal rejimlerinden biri seçilebilir. Ancak evlilik devam ettiği sürece eşler, mal rejimi sözleşmesini noterde de yapabilirler. Kural olarak mal rejimi sözleşmesi, noterde düzenleme veya onay şeklinde yapılmalıdır. Bu kapsamda mal rejimi sözleşmesi resmi şekil şartına tabidir. Mevcut sözleşmenin değiştirilmesi veya kaldırılmasına ilişkin işlemler de aynı şekil şartlarına tabidir. Sözleşme herhangi bir noterde yapılabilir.
EVLİLİK SÖZLEŞMESİNİN İPTALİ
Sözleşme, sona erinceye kadar devam eder. Sözleşme çeşitli nedenlerle sona erebilir. Öncelikle taraflar başka bir mal rejimi seçtiğinde mevcut rejim sona erer. Bunun dışında, olağanüstü mal rejiminin varlığı hâlinde sözleşme de sona erer. Eşlerden birinin ölümü de sözleşmeyi sona erdirir.
Ayrıca, evliliğin iptali veya mahkemece verilen boşanma kararı nedeniyle mal ayrılığına geçilmesi de hukuken mümkündür. Bu gibi durumlarda sözleşmenin tasfiyesi, yetkili aile mahkemesinden talep edilebilir.
-Ölüm
-Noterde başka bir mal rejiminin seçilmesi
-Boşanma
-Evliliğin iptali
-Olağanüstü mal rejimine, yani mal ayrılığı rejimine geçiş
TASFİYEDE YETKİLİ MAHKEME
Kural olarak yetkili mahkeme Aile Mahkemesidir. Sözleşme ölümle sona ermişse ölenin son yerleşim yeri mahkemesi, boşanma veya evliliğin iptali ile sona ermişse eşlerden birinin yerleşim yeri mahkemesi veya davadan önce son altı ay birlikte yaşadıkları yer mahkemesi, olağanüstü mal rejimine geçiş hâlinde ise eşlerden birinin yerleşim yeri mahkemesi yetkilidir.
Bu konuda daha fazla yardım veya danışmanlık almak isterseniz bizimle iletişime geçin.
Türk Hukukunda Evlilik Sözleşmeleri
