Bize Ulaşın +90 537 430 75 73

Hakaret Suçu Şikayete ve Uzlaşmaya Tabi mi? *2024 – İstanbul / Üsküdar

Bu yazıda, ceza hukukunda önemli bir yer tutan hakaret suçunun şikayet ve uzlaşmaya tabi olup olmadığını ele alınacaktır. Makalede, hakaret suçunun soruşturulması ve kovuşturulmasında şikayet şartı, şikayet hakkına sahip kişiler, şikayet süreleri ve istisnai durumlar incelenecektir. Ayrıca basın yoluyla işlenen hakaret suçlarındaki özel düzenlemeler ve uzlaşma kurumunun hakaret suçlarındaki uygulanma biçimi ele alınacaktır. Özellikle kamu görevlilerine karşı işlenen hakaret suçlarının şikayet ve uzlaşma bakımından farklılıkları, şikayetten vazgeçme ve bunun sonuçları gibi pratik öneme sahip konular da incelenecektir.

Hakaret Suçu Şikayete Tabi mi?

Hakaret suçunun soruşturulması ve kovuşturulması kural olarak şikayete bağlıdır. Bu genel kuralın istisnası, kamu görevlisine karşı görevinden dolayı işlenen hakaret suçudur. Bu durumda soruşturma ve kovuşturma kendiliğinden yapılır. Şikayet hakkı öncelikle suçun mağduruna aittir. Mağdur bu hakkını yasada öngörülen süre içerisinde bizzat kullanabilir.

Mağdurun şikayet hakkını kullanmadan önce ölmesi durumunda, 5237 sayılı TCK’nın 131. maddesi uyarınca ikinci dereceye kadar üstsoy ve altsoy, eş ve kardeşleri şikayet hakkını kullanabilirler. Üstsoydan kasıt ana, baba, büyükanne ve büyükbaba iken, altsoydan kasıt çocuklar ve torunlardır. Bu kişilerin şikayet haklarını kullanabilmeleri için mağdurun sağlığında şikayet hakkını kullanmamış olması gerekir.

Şikayet hakkının kullanılması için öngörülen süre altı aydır. Bu süre, fiilin ve failin kim olduğunun öğrenildiği tarihten itibaren işlemeye başlar. Ancak bu süre, suçun işlendiği tarihten itibaren işleyen zamanaşımı süresini geçemez. Şikayet hakkı kullanıldıktan sonra, hüküm kesinleşinceye kadar şikayetten vazgeçmek mümkündür.

 

Basın yoluyla işlenen hakaret suçlarında özel bir düzenleme söz konusudur. 5187 sayılı Basın Kanunu’nun 26. maddesine göre, günlük süreli yayınlarda iki ay, diğer basılmış eserler yönünden dört ay içinde dava açılması zorunludur. Bu süreler basılmış eserlerin Cumhuriyet Başsavcılığı’na teslim edildiği tarihten başlar. Basılmış eserlerin Cumhuriyet Başsavcılığı’na teslim edilmemesi halinde bu süreler, suçu oluşturan fiilin Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından öğrenildiği tarihten itibaren işlemeye başlar.

Kamu görevlisine karşı görevinden dolayı işlenen hakaret suçlarında ise durum farklıdır. Bu suçlar kendiliğinden soruşturulup kovuşturulduğundan, şikayet şartı aranmaz.

 

Hakaret suçunda şikayetten vazgeçme, şikayet hakkına sahip olan kişinin bu hakkından feragat etmesi anlamına gelir. Vazgeçme, hüküm kesinleşinceye kadar mümkündür. Şikayetten vazgeçme halinde kamu davası düşer. Ancak sanığın bunu kabul etmemesi halinde yargılamaya devam edilir. Vazgeçmenin kesin ve şartsız olması gerekir. Kısmi vazgeçme geçerli değildir.

Hakaret suçlarında şikayet hakkının kullanılması, mağdurun onur ve saygınlığının korunması açısından önemli bir güvencedir. Ancak bu hakkın kötüye kullanılmaması, toplumsal barışın ve hukuk düzeninin korunması açısından önem taşır. Bu nedenle kanun koyucu, şikayet hakkının kullanılmasını belirli süre ve şartlara bağlamıştır.

Hakaret Suçu Uzlaşmaya Tabi mi?

5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 253. maddesi kapsamında şikayete bağlı hakaret suçlarında uzlaşma hükümleri uygulanmaktadır. Uzlaşma, modern ceza adaleti sistemlerinde alternatif bir uyuşmazlık çözüm yöntemi olarak kabul edilmektedir.

 

Hakaret suçunda uzlaşma uygulamasının kapsamı, suçun niteliğine göre değişiklik gösterir. Basit hakaret suçlarında, yani TCK’nın 125/1. maddesinde düzenlenen hallerde uzlaşma mümkündür. Bu durumda soruşturma aşamasında Cumhuriyet savcısı veya uzlaştırma bürosunda görevli Cumhuriyet savcısı tarafından uzlaştırma işlemleri yürütülür. Kovuşturma aşamasında ise mahkeme tarafından uzlaştırma işlemleri gerçekleştirilir.

Ancak kamu görevlisine karşı görevinden dolayı işlenen hakaret suçlarında uzlaşma hükümleri uygulanmaz. Çünkü bu suçlar kendiliğinden soruşturulan ve kovuşturulan suçlardandır. Bu ayrımın temelinde kamu görevlisinin şahsına değil, temsil ettiği kamusal göreve yönelik saldırının daha ağır görülmesi yatmaktadır.

 

Uzlaşma sürecinde taraflar özgür iradeleriyle hareket etmelidir. Uzlaştırmacı, taraflara uzlaşmanın mahiyeti ve sonuçları hakkında gerekli bilgilendirmeyi yapar. Mağdurun zararının giderilmesi konusunda taraflar anlaşmaya varırlarsa, bu durum bir tutanakla tespit edilir. Uzlaşma gerçekleştiğinde, soruşturma aşamasında kovuşturmaya yer olmadığı kararı, kovuşturma aşamasında ise davanın düşmesi kararı verilir.

 

Uzlaşma görüşmeleri sırasında yapılan açıklamalar, herhangi bir soruşturma, kovuşturma ya da davada delil olarak kullanılamaz. Uzlaştırmacı, uzlaştırma sürecinde yapılan açıklamaları ve kendisine aktarılan bilgileri gizli tutmakla yükümlüdür. Bu gizlilik ilkesi, uzlaşma kurumunun sağlıklı işleyebilmesi için büyük önem taşır.

Uzlaşmanın sağlanması halinde, mağdurun zararının giderilmesi çeşitli şekillerde olabilir. Bu, bir miktar paranın ödenmesi şeklinde olabileceği gibi, özür dileme, belirli bir süre bir hayır kurumunda çalışma veya tarafların üzerinde anlaştığı başka bir edim şeklinde de gerçekleşebilir. Önemli olan, tarafların özgür iradeleriyle bu konuda anlaşmaya varmış olmalarıdır.

 

Uzlaşmanın başarısız olması durumunda, normal soruşturma ve kovuşturma sürecine devam edilir. Ancak uzlaşma teklifinin reddedilmiş olması veya uzlaşma görüşmelerinde anlaşmaya varılamamış olması, ileride tekrar uzlaşma yoluna başvurulmasına engel değildir. Taraflar, yargılamanın her aşamasında uzlaşma talebinde bulunabilirler.

 

Nitelikli Hakaret Suçunda Uzlaşma ve Şikayet Kurumlarının Karşılaştırılması

Nitelikli hakaret suçu, TCK’nın 125. maddesinin 3. ve 4. fıkralarında düzenlenen ve cezanın artırılmasını gerektiren halleri ifade eder. Hakaret suçunun temel şeklinin yanında, bazı özel durumların varlığı halinde fiilin haksızlık içeriğinin daha yoğun olduğu kabul edilerek daha ağır ceza öngörülmüştür.

Kanunda düzenlenen nitelikli haller şunlardır:

  • Kamu görevlisine karşı görevinden dolayı işlenmesi
  • Kişinin dini, siyasi, sosyal, felsefi inanç, düşünce ve kanaatlerini açıklamasından, değiştirmesinden, yaymaya çalışmasından dolayı işlenmesi
  • Kişinin mensup olduğu dine göre kutsal sayılan değerlerden bahisle işlenmesi
  • Alenen işlenmesi

Bu hallerde, suçun temel şeklinde öngörülen “3 aydan 2 yıla kadar hapis veya adli para cezası” yerine, “1 yıldan az olmamak üzere hapis cezası” uygulanır. Aleniyet halinde ise cezanın altıda biri oranında artırılması öngörülmüştür. Bu nitelikli haller, fiilin daha ağır cezalandırılmasını gerektiren sebepler olarak karşımıza çıkmaktadır.

Ayrılan Yönleri:

Şikayet kurumu soruşturmanın başlatılması için gerekli bir ön koşul iken, uzlaşma soruşturma başladıktan sonra uygulanabilecek alternatif bir çözüm yoludur. Şikayet hakkının kullanılması için 6 aylık süre öngörülmüşken, uzlaşma için böyle bir süre sınırlaması yoktur.

Uygulama Farklılıkları:

Kamu görevlisine karşı görevinden dolayı işlenen hakaret suçlarında şikayet aranmaz ve uzlaşma hükümleri uygulanmaz. Ancak diğer nitelikli hakaret hallerinde (alenen işlenmesi, dini değerlerden dolayı işlenmesi gibi) hem şikayet şartı aranır hem de uzlaşma hükümleri uygulanır.

Sonuçları Bakımından:

Şikayetten vazgeçme kamu davasının düşmesi sonucunu doğurur ancak sanığın kabulü gerekir. Uzlaşma ise tarafların karşılıklı anlaşmasıyla gerçekleşir ve edimin yerine getirilmesiyle soruşturma/kovuşturma sona erer. Uzlaşma tutanağı ilam niteliğindedir ve taraflar için bağlayıcıdır.

Uygulama Zamanı:

Şikayet soruşturma öncesinde yapılması gereken bir işlemken, uzlaşma soruşturma başladıktan sonra ve kovuşturma aşamasında da uygulanabilir. Şikayetin geri alınması hüküm kesinleşinceye kadar mümkünken, uzlaşma girişimi için böyle bir sınırlama yoktur.

 

Hakaret suçunun temel unsurları nelerdir?

Hakaret suçunun temel unsurları; bir kimsenin onur, şeref ve saygınlığını rencide edebilecek nitelikte somut bir fiil veya olgu isnat edilmesi veya sövmek suretiyle bir kimsenin onur, şeref ve saygınlığına saldırılmasıdır. Suçun oluşması için genel kast yeterli olup, özel kast aranmaz.

Hakaret suçunda korunan hukuki değer nedir?

Hakaret suçunda korunan hukuki değer, kişilerin onur, şeref ve saygınlığıdır. Bu kavramlar aynı zamanda suçla korunmak istenen hukuki değeri de ifade eder. Madde gerekçesinde belirtildiği üzere “Hakaret fiillerinin cezalandırılmasıyla korunan hukuki değer, kişilerin şeref, haysiyet ve namusu, toplum içindeki itibarı, diğer fertler nezdindeki saygınlığıdır.”

Hakaret suçunun huzurda işlenmesi ne demektir?

Mağdurun kendisine hakaret edildiğini algılayabildiği hallerde huzurda hakaretten söz edilir. Faille mağdurun birbirini görmesi zorunlu değildir. Farklı mekanlarda bulunmakla birlikte mağdur tarafından sarf edilen sözlerin kendisine yöneltildiğinin işitilerek anlaşılması ve failin de bu iradeyi taşıyor olması halinde suç huzurda işlenmiş sayılır.

Basın yoluyla işlenen hakaret suçunda hukuka uygunluk nedenleri nelerdir?

Basın yoluyla işlenen suçlarda hukuka uygunluk nedenleri için üç şartın bir arada gerçekleşmesi gerekir:

  1. Yapılan basın açıklamasının gerçek ve güncel olması
  2. Verilişinde kamu ilgi ve yararının bulunması
  3. Olay ile olayın anlatılışı arasında fikri bağ bulunması Bu unsurlardan birisinin olmaması eylemi hukuka aykırı hale getirir.

Hakaret suçunda karşılıklı hakaret durumunda nasıl bir yaptırım uygulanır?

Hakaret suçunun karşılıklı olarak işlenmesi halinde verilecek ceza üçte birine kadar indirilebileceği gibi, ceza vermekten de vazgeçilebilir. Bu durumda, olayın mahiyetine göre mahkeme her iki tarafın cezasını indirmek ya da iki taraf için de ceza verilmesinden vazgeçmek biçiminde karar verebilir.

İsnadın ispatı ne demektir ve hangi durumlarda mümkündür?

İsnadın ispatı, hakaret suçunda somut bir fiil ya da olgu içeren isnatların gerçek olduğunun ispat edilebilmesidir. Sövme suretiyle hakarette ispat mümkün değildir. İsnadın ispatı ancak isnat olunan fiilin doğru olup olmadığının anlaşılmasında kamu yararı bulunması veya şikayetçinin ispata razı olması halinde mümkündür.

Hakaret suçunda gıyapta hakaret ne demektir?

Hakaret suçu, mağdurun olmadığı bir ortamda veya mağdurun doğrudan vakıf olamayacağı bir şekilde işlenmesi halinde, gıyapta hakaretten söz edilir. Gıyapta hakaret halinde ihtilat unsurunun aranmasının nedeni, hakaret suçunun cezalandırılmasıyla korunan hukuki değer olan şeref, onur ve saygınlığın ancak üçüncü kişilerin isnat olunan somut fiil veya olgu ya da sövmeyi öğrenmeleri durumunda ihlal edilmiş sayılacak olmasından kaynaklanmaktadır.

İhtilat nedir ve ne zaman gerçekleşmiş sayılır?

İhtilat, gıyapta hakaret durumunda en az üç kişiyle hakareti paylaşmak anlamına gelir. Suçun faili ihtilatı bilerek isteyerek gerçekleştirmelidir. Bir kişi ile ihtilat halinde iken, varlığından habersiz olduğu başkalarının bunu duyması halinde ihtilat unsuru gerçekleşmiş olmaz. İhtilatta kullanılan vasıtanın önemi yoktur. Söz, yazı, mektup, şarkı, hareket, resim gibi fiilen ihtilatı mümkün kılabilecek her vasıta kullanılmış olabilir.

Hakaret suçunda ceza verilmesini gerektirmeyen haller nelerdir?

  1. Haksız bir fiile tepki olarak işlenmesi
  2. Kasten yaralamaya tepki olarak işlenmesi
  3. Karşılıklı hakaret durumu
  4. İsnadın ispatlanması hallerinde ceza verilmeyebilir veya ceza indirimi uygulanabilir.

Hakaret suçunda tüzel kişiler mağdur olabilir mi?

Kanunda açıkça “bir kimse”den söz edilmesi ve kurula hakaretin koşullarını ayrıca düzenleyerek suçun tüm üyelere karşı oluşacağının belirtilmesi karşısında, tüzel kişiler ya da tüzel kişiliği bulunmayan topluluklara hakaret edilmesi halinde, hakaretin gerçekleşme biçimi itibariyle doğrudan suçun muhatabı belirlenebilir bir ya da birden fazla gerçek kişinin varlığı halinde ve ancak bu kişilerin mağduriyetinin kabulü ile suç oluşacaktır.

Hakaret suçunda sövme ne demektir?

Sövme, somut bir eylem ya da olgu içermeyen, soyut bir değer yargısını ifade eden ve kişinin onur, şeref ve saygınlığını rencide edebilecek nitelikte sözler sarf edilmesidir. Sövme suçu, yazı, resim, işaret, müstehcen bir el hareketi ile gerçekleştirilebilir. Yargıtay kararlarında sövme, “küçültücü değer yargısı” biçiminde anlamlandırılmıştır.

Hakaret suçunda dolaylı hakaret ne demektir?

Belli bir kimseye karşı hakaret edildiği sırada bir başkası da tahkir edilmişse, dolaylı hakaretten söz edilir. Örneğin, kadına zina yaptığına dair hakaret edilmesi halinde kocası için dolaylı hakaret söz konusu olacaktır. Ancak, üstsoy, altsoy, kardeş ve eş gibi çok yakın akrabalar arasında dolayısıyla hakaretin varlığı kabul edilmelidir.

Hakaret suçunda teşebbüs mümkün müdür?

Hakaret suçunda kural olarak teşebbüs mümkün değildir. Tehlike suçu olmakla mağdurun tahkiri duyması, ya da ihtilatın gerçekleştiği anda fiilin icra hareketleri bitmiş ve suç meydana gelmiş olur ve artık teşebbüsten söz edilemez. Ancak, huzura eşit sayılan araçların kullanılmasıyla işlenen hakarette icra hareketlerinin bitirilmemesi gibi bir durum söz konusu olabilir.

Hakaret suçunda görevli mahkeme hangisidir?

5237 sayılı Adli Yargı İlk Derece Mahkemeleri ile Bölge Adliye Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve Yetkileri Hakkında Kanun’un 10. maddesi gereğince, hakaret suçlarına ilişkin davalara bakma görevi sulh ceza mahkemelerine aittir. Ancak basın yoluyla işlenmesi halinde görevli mahkeme Asliye Ceza Mahkemesi’dir.

Hakaret suçunda yetkili mahkeme neresidir?

Genel yetki kuralı uyarınca davaya bakmak yetkisi suçun işlendiği yer mahkemesine aittir. Ancak basılı eser veya görsel-işitsel yayınlarla işlenen hakarette, eserin yayın merkezi olan yerdeki mahkeme yetkilidir. Görsel ve işitsel yayınlarda mağdurun yerleşim yerinde veya oturduğu yerde yayın işitilmiş veya görülmüşse, o yer mahkemesi de yetkilidir.

Hakaret suçunda faile ne tür cezalar verilebilir?

TCK’nın 125. maddesinin 1. fıkrasında düzenlenen hakaret suçunu işleyen faile, 3 aydan 2 yıla kadar hapis veya adli para cezası verilir. 3. fıkrada düzenlenen nitelikli hallerde ise 1 yıldan 2 yıla kadar hapis cezası öngörülmüştür.

Hakaret suçunda huzura eşit sayılan araçlar nelerdir?

Mektup, telefon, telgraf, cep telefonu (ses ya da mesaj ile) ya da elektronik posta yolu ile hakaret suçunun oluşumu için, mektubun ya da telgrafın doğrudan mağdura gönderilmiş, telefon görüşmesinin mağdurla yapılmış, mesajın ve e-posta iletisinin doğrudan mağdura ait cihazlara gönderilmiş olması gerekir.

Kamu görevlisine hakaret durumunda nasıl bir yaptırım öngörülmüştür?

Kamu görevlisine görevinden dolayı hakaret edilmesi halinde ceza artırılarak uygulanır ve resen soruşturma yapılır. Görevden dolayı yapılan hakaretin mutlaka görev sırasında gerçekleşmesi gerekmez. Kamu görevlisinin icra ettiği görevle hakaret eylemi arasında nedensellik bağı bulunmalıdır.

Hakaret suçunda mizah sınırı nasıl belirlenir?

Mizah, haber vermeye göre ifade özgürlüğünün daha da genişlediği bir alandır. Mizah yoluyla yapılan benzetme ve takılmalar sert, ağır ve sarsıcı olabilir. Ancak mizahın özü itibariyle incitici, küçültücü değer yargıları içermemesi, ölçülü bir anlatım kullanılması ve başkasını gülünç duruma düşürme amacının bulunmaması gerekir.

Hakaret suçunda içtima nasıl uygulanır?

Fail bir suç işleme kararının icrası kapsamında aynı kişiye karşı birden fazla hakaret suçu işlerse zincirleme suç hükümleri uygulanır. Aynı fiille birden çok kişiye hakaret edilmesi de aynı suç işleme kararının sonucu ise, zincirleme suç hükümleri uygulanır.

Kurul halinde çalışan kamu görevlilerine hakaret durumu nasıl değerlendirilir?

Kurul halinde çalışan kamu görevlilerine görevlerinden dolayı hakaret edilmesi halinde suçun kurulu oluşturan üyelere karşı işlenmiş sayılacağı kabul edilmiştir. Bu durumda zincirleme suça ilişkin hükümler uygulanır.

Hakaret suçunda manevi unsur nedir?

Hakaret suçunun oluşumu için genel kast yeterlidir, özel kast aranmaz. Ayrıca tahkir saiki de gerekmez. Şaka yapma, alay etme saiki ile hareket eden kimsenin eylemi hakaretin objektif unsurlarını taşıyorsa, yine de suç oluşacaktır.

Hakaret suçunda aleniyet ne demektir?

Aleniyet kalabalık sayıda kimselerin hakareti öğrenmelerinin mümkün bulunması halidir. Söylenen sözün duyulup duyulmaması önemli olmayıp, bunun olanaklı bulunması yeterlidir. Herkese açık umumi yerler ile herkesin girebileceği yerler aleni kabul edilmektedir.

Hakaret suçunda cezayı artıran nedenler nelerdir?

Hakaret suçunda cezayı artıran nedenler şunlardır:

  1. Kamu görevlisine karşı görevinden dolayı işlenmesi
  2. Dini, siyasi, sosyal, felsefi inanç ve düşüncelerinden dolayı işlenmesi
  3. Kişinin mensup olduğu dine göre kutsal sayılan değerlerden bahisle işlenmesi
  4. Alenen işlenmesi

Hakaret suçunda ölmüş kişilere hakaret durumu nasıl değerlendirilir?

Ölmüş kişiler hakaret suçunun mağduru olamazlar. Ölmüş kişiye hakaret edilmesi durumunda YTCK’nın 130. maddesinde düzenlenen suç oluşacaktır. Atatürk’ün hatırasına karşı gerçekleştirilen tahkir edici fiiller ise 5816 sayılı yasanın 1. maddesinde düzenlenen Atatürk’e hakaret suçunu oluşturacaktır.

Hakaret suçunda hükmün açıklanmasının geri bırakılması mümkün müdür?

Şikayete bağlı hakaret suçlarında hükmün açıklanmasının geri bırakılması mümkündür. Ancak kamu görevlisine karşı işlenen hakaret suçları re’sen takibi gereken suçlardan olması nedeniyle hükmün açıklanmasının geri bırakılması müessesesi uygulanamaz.

Hakaret suçunda ve haksız fiilde ispat hakkının kullanılması arasındaki fark nedir?

İsnadın ispatı yalnızca somut bir fiil ya da olgu isnadında mümkündür, sövme suçunda ispat mümkün değildir. Haksız fiilde ise hakimin re’sen araştırma yapması mümkün iken hakaret suçunda ispat yükü faildedir. Fail kendi isnadını kendisi ispatlamak zorundadır.

Hakaret suçunda kesinleşmiş mahkumiyet kararı sonrası yapılan isnatlar nasıl değerlendirilir?

Bir kimse hakkında kesin hükümle sonuçlanmış bir davayla işlendiği sabit görülen bir fiilden dolayı, hükmün kesinleşmesinden sonra bu husustan söz edilerek o kişiye isnatta bulunulması halinde isnadın ispatı söz konusu olamaz. Bu durumda hakaret suçu oluşur.

Hakaret suçunda tekerrür hükümleri uygulanır mı?

Hakaret suçunda da diğer suçlar gibi tekerrür hükümleri uygulanır. Tekerrür halinde verilecek ceza artırılır. Ancak hakaretin karşılıklı işlenmesi veya haksız fiile tepki olarak işlenmesi gibi özel durumlar varsa, öncelikle bu özel hükümler uygulanmalıdır.

 

Bu hususta detaylı bilgi almak için İstanbul / Üsküdar’daki hukuk büromuzu ziyaret edebilir ya da iletişime geçebilirsiniz.

İletişim Ozan Soylu

Hakaret Suçu Şikayete ve Uzlaşmaya Tabi mi?

Yazıyı paylaşın: