Hakaret Suçu Şikayete ve Uzlaşmaya Tabi mi? *2024 – İstanbul / Üsküdar
Bu yazıda, ceza hukukunda önemli bir yer tutan hakaret suçunun şikayet ve uzlaşmaya tabi olup olmadığını ele alınacaktır. Makalede, hakaret suçunun soruşturulması ve kovuşturulmasında şikayet şartı, şikayet hakkına sahip kişiler, şikayet süreleri ve istisnai durumlar incelenecektir. Ayrıca basın yoluyla işlenen hakaret suçlarındaki özel düzenlemeler ve uzlaşma kurumunun hakaret suçlarındaki uygulanma biçimi ele alınacaktır. Özellikle kamu görevlilerine karşı işlenen hakaret suçlarının şikayet ve uzlaşma bakımından farklılıkları, şikayetten vazgeçme ve bunun sonuçları gibi pratik öneme sahip konular da incelenecektir.
Nitelikli Hakaret Suçunda Uzlaşma ve Şikayet Kurumlarının Karşılaştırılması
Nitelikli hakaret suçu, TCK’nın 125. maddesinin 3. ve 4. fıkralarında düzenlenen ve cezanın artırılmasını gerektiren halleri ifade eder. Hakaret suçunun temel şeklinin yanında, bazı özel durumların varlığı halinde fiilin haksızlık içeriğinin daha yoğun olduğu kabul edilerek daha ağır ceza öngörülmüştür.
Kanunda düzenlenen nitelikli haller şunlardır:
- Kamu görevlisine karşı görevinden dolayı işlenmesi
- Kişinin dini, siyasi, sosyal, felsefi inanç, düşünce ve kanaatlerini açıklamasından, değiştirmesinden, yaymaya çalışmasından dolayı işlenmesi
- Kişinin mensup olduğu dine göre kutsal sayılan değerlerden bahisle işlenmesi
- Alenen işlenmesi
Bu hallerde, suçun temel şeklinde öngörülen “3 aydan 2 yıla kadar hapis veya adli para cezası” yerine, “1 yıldan az olmamak üzere hapis cezası” uygulanır. Aleniyet halinde ise cezanın altıda biri oranında artırılması öngörülmüştür. Bu nitelikli haller, fiilin daha ağır cezalandırılmasını gerektiren sebepler olarak karşımıza çıkmaktadır.
Ayrılan Yönleri:
Şikayet kurumu soruşturmanın başlatılması için gerekli bir ön koşul iken, uzlaşma soruşturma başladıktan sonra uygulanabilecek alternatif bir çözüm yoludur. Şikayet hakkının kullanılması için 6 aylık süre öngörülmüşken, uzlaşma için böyle bir süre sınırlaması yoktur.
Uygulama Farklılıkları:
Kamu görevlisine karşı görevinden dolayı işlenen hakaret suçlarında şikayet aranmaz ve uzlaşma hükümleri uygulanmaz. Ancak diğer nitelikli hakaret hallerinde (alenen işlenmesi, dini değerlerden dolayı işlenmesi gibi) hem şikayet şartı aranır hem de uzlaşma hükümleri uygulanır.
Sonuçları Bakımından:
Şikayetten vazgeçme kamu davasının düşmesi sonucunu doğurur ancak sanığın kabulü gerekir. Uzlaşma ise tarafların karşılıklı anlaşmasıyla gerçekleşir ve edimin yerine getirilmesiyle soruşturma/kovuşturma sona erer. Uzlaşma tutanağı ilam niteliğindedir ve taraflar için bağlayıcıdır.
Uygulama Zamanı:
Şikayet soruşturma öncesinde yapılması gereken bir işlemken, uzlaşma soruşturma başladıktan sonra ve kovuşturma aşamasında da uygulanabilir. Şikayetin geri alınması hüküm kesinleşinceye kadar mümkünken, uzlaşma girişimi için böyle bir sınırlama yoktur.