چگونه در حقوق ترکیه از یک دادخواست صرفنظر کنیم؟

صرف نظر از دعوا چیست؟

صرف نظر از دعوا که به‌عنوان واگذاری جزئی یا کلی درخواست تعریف می‌شود، معمولاً توسط خواهان انجام می‌شود (ماده ۳۰۷ قانون آیین دادرسی مدنی). اگر دعوای متقابل مطرح شده باشد، طرفی که در دعوای اصلی خوانده است، می‌تواند از دعوای متقابل صرف نظر کند.

پس‌گرفتن دعوا و صرف نظر از دعوا از دو جهت از یکدیگر متمایز می‌شوند. اول، در صرف نظر نیازی به موافقت خوانده نیست. دوم، دعوای پس‌گرفته‌شده می‌تواند دوباره مطرح شود؛ اما دعوایی که از آن صرف نظر شده، نمی‌تواند دوباره مطرح شود. خواهان که دعوای خود را پس می‌گیرد، از این حق خود صرف نظر نکرده، بلکه با حفظ حق دعوی در آینده، فعلاً دعوای مطرح‌شده را به‌عنوان دعوی نشده تلقی می‌کند.

نباید “صرف نظر از دعوا” را با “قرارداد اقرار” اشتباه گرفت: در صرف نظر از دعوا، دعوا خاتمه می‌یابد؛ در حالی که در قرارداد اقرار، اختلاف خاتمه نمی‌یابد، بلکه تنها توافق جزئی حاصل می‌شود.

رویه صرف نظر از دعوا

از آنجا که صرف نظر جایگزین حکم است، نمی‌توان حکم مشروط صادر کرد و بنابراین صرف نظر مشروط نیز ممکن نیست. اما این شرط می‌تواند به‌عنوان پیشنهاد صلح در نظر گرفته شود.

صرف نظر جزئی یا کلی از دعوا ممکن است. در صرف نظر کامل از درخواست، دعوا به‌طور کامل خاتمه می‌یابد؛ در حالی که در صرف نظر جزئی، تنها بخش صرف نظر شده خاتمه یافته و دعوا در بخش دیگر ادامه می‌یابد، بنابراین در صرف نظر جزئی باید بخش صرف نظر شده در درخواست یا صورت‌جلسه به‌طور واضح مشخص شود (ماده ۳۰۹/۳ قانون آیین دادرسی مدنی).

تا چه زمانی می‌توان از دعوا صرف نظر کرد؟

صرف نظر از دعوا طبق ماده ۳۱۰ قانون آیین دادرسی مدنی تا پیش از قطعیت حکم هر زمان ممکن است. صرف نظر از دعوا با بیانیه‌ای یک‌طرفه و صریح به دادگاه انجام می‌شود. اعتبار صرف نظر طبق ماده ۳۰۹/۲ قانون آیین دادرسی مدنی به موافقت طرف مقابل و دادگاه بستگی ندارد. دادگاه فقط بررسی می‌کند که آیا صرف نظر با قوانین آیین دادرسی مطابقت دارد یا خیر.

نتایج صرف نظر از دعوا

صرف نظر از دعوا یک اقدام یک‌طرفه است که به دعوا خاتمه می‌دهد. در قانون قدیم شماره ۱۰۸۶ “صرف نظر از دعوا … نتایج حقوقی یک حکم قطعی را ایجاد می‌کند.” (ماده ۹۵). نظر عمومی در نظریه این بود که صرف نظر از دعوا تنها نتایج حقوقی حکم قطعی شکلی را ایجاد می‌کند، اما حکم قطعی مادی و شکلی را ایجاد نمی‌کند.

زیرا در اینجا تصمیم قضایی خاتمه‌دهنده دعوا نیست بلکه یک اقدام یک‌طرفه است. حکم قطعی مادی ویژگی واقعیت قانونی است که به تصمیمات قضایی اعطا می‌شود. به همین ترتیب، در صرف نظر از دعوا، حکم قطعی شکلی ایجاد نمی‌شود. زیرا دعوا با اراده طرفین خاتمه یافته و بنابراین از نظر فنی نمی‌توان از یک حکم صحبت کرد.

در این صورت، صرف نظر از دعوا از نظر شکلی یا مادی حکم قطعی نیست؛ اما نتایج حقوقی حکم قطعی شکلی را ایجاد می‌کند. یعنی به تصمیم خاتمه‌دهنده دعوا با صرف نظر نمی‌توان به‌صورت عادی اعتراض کرد. طبق قانون شماره ۶۱۰۰ آیین دادرسی مدنی، صرف نظر نتایج حقوقی حکم قطعی را ایجاد می‌کند (ماده ۳۱۱ قانون آیین دادرسی مدنی). به این ترتیب، تأکید شده که صرف نظر از دعوا حکم قطعی نیست، اما نتایج حقوقی حکم قطعی را ایجاد می‌کند.

قاضی در صورت صرف نظر از دعوا چه تصمیمی می‌گیرد؟

در صورت صرف نظر از دعوا، نمی‌توان حکم رد دعوا صادر کرد. زیرا برای صدور حکم رد دعوا، درخواست خواهان باید حفظ شده و توسط خواهان درخواست شده باشد. در حالی که در صورت صرف نظر از دعوا، خواهان از درخواست خود به‌طور جزئی یا کلی صرف نظر کرده و دعوا به این دلیل خاتمه یافته است.

بنابراین، نمی‌توان بررسی کرد که آیا خواهان در بخش صرف نظر شده دعوا حق دارد یا خیر. در این صورت، دادگاه فقط باید حکمی صادر کند که پایان دعوا به دلیل صرف نظر را تصدیق کند. بنابراین، در صورت صرف نظر از دعوا باید حکم “به دلیل صرف نظر دعوا خاتمه یافته و نیازی به تصمیم‌گیری نیست” صادر شود.

طرفی که از دعوا صرف نظر کرده، مانند این‌که حکمی علیه او صادر شده، محکوم به پرداخت هزینه‌های دادرسی می‌شود. اگر صرف نظر از دعوا تنها بخشی از درخواست را شامل شود، محکومیت به هزینه‌های دادرسی بر این اساس تعیین می‌شود (ماده ۳۱۲/۱ قانون آیین دادرسی مدنی).

اگر خواهان در جلسه اول از دعوا صرف نظر کند، یک‌سوم از هزینه‌های ثابت دادرسی و اجرایی که در صورت رد دعوا باید پرداخت شود (هزینه‌های رد دعوا) از او دریافت می‌شود و اگر بعداً صرف نظر کند، دو‌سوم از هزینه‌ها دریافت می‌شود (ماده ۲۲ قانون هزینه‌ها).

هزینه‌های درخواست بر عهده خواهان (صرف نظر کننده) باقی می‌ماند. اگر صرف نظر از دعوا قبل از اجرای دستور موقت در جمع‌آوری شواهد صورت گیرد، نصف هزینه‌های وکالت طبق تعرفه و اگر بعداً صورت گیرد، کل هزینه‌ها به نفع خوانده محاسبه می‌شود.

در صورت صرف نظر از دعوا، باید هزینه‌های دادرسی و اگر وکیلی وجود داشته باشد، هزینه‌های وکالت به نفع طرف مقابل محاسبه شود.

اقدامات یک‌طرفه خاتمه‌دهنده دعوا

نمی‌توان از بیانیه صرف نظر از دعوا برگشت. اما در صورت نقض قوانین آیین دادرسی، می‌توان به مراجع قانونی مراجعه کرد. به عنوان مثال، اگر دادگاه به اشتباه اراده خواهان را به عنوان صرف نظر تعبیر کرده یا وکیلی که اختیار خاص نداشته از دعوا صرف نظر کرده یا هزینه‌های دادرسی به اشتباه محاسبه شده باشد، خواهان می‌تواند به مراجع قانونی مراجعه کند.

در موارد نقض اراده، می‌توان درخواست ابطال صرف نظر را کرد (ماده ۳۱۱ قانون آیین دادرسی مدنی). بیانیه اراده مربوط به صرف نظر، اگر به دلیل اشتباه، فریب یا اجبار معیوب باشد، طرفی که بیانیه را داده می‌تواند طبق قوانین حقوق مدنی و اثبات علت نقص اراده، دعوی ابطال صرف نظر را مطرح کند. ادعای بطلان صرف نظر می‌تواند در همان دعوا یا در دعوی جداگانه مطرح شود.

دعاوی خاتمه‌نیافته با صرف نظر

به‌طور کلی، می‌توان از هر نوع دعوایی بدون هیچ قیدی صرف نظر کرد. حتی از دعاوی که طرفین نمی‌توانند آزادانه درباره آنها تصمیم بگیرند، می‌توان صرف نظر کرد.

در این خصوص، صرف نظر از دعوا نه تنها در دعاوی ناشی از امور که طرفین آزادانه می‌توانند درباره آنها تصمیم بگیرند، بلکه در هر نوع دعوایی قابل اجرا است. به عنوان مثال، خواهان می‌تواند از دعوای طلاق مطرح‌شده خود صرف نظر کند.

اما برخی از دعاوی با وجود صرف نظر خاتمه نمی‌یابند؛ قاضی با وجود صرف نظر باید به دعوا ادامه دهد:

۱- در دعاوی مسئولیت (جبران خسارت) علیه دولت به دلیل عمل قاضی، صرف نظر دعوا را خاتمه نمی‌دهد.

۲- در دعاوی تعیین خدمت برای تأیید مدت بیمه اجتماعی، صرف نظر دعوا را خاتمه نمی‌دهد. دیوان عالی کشور معتقد است که نمی‌توان از حق بیمه اجتماعی صرف نظر کرد.

در این نوع دعاوی تعیین که به نظم عمومی مربوط می‌شود، قاضی باید با وجود صرف نظر به دعوا خاتمه ندهد و با حساسیت ویژه‌ای شواهد را خود جمع‌آوری کرده و بر اساس نتیجه تصمیم‌گیری کند. زیرا با طرح دعوای تعیین خدمت بیمه، مؤسسه تأمین اجتماعی از یک رابطه کاری مطلع می‌شود و در صورت لزوم بازرسی کرده و خود بیمه را تعیین و وصول می‌کند.

در این خصوص، دعاوی تعیین خدمت به‌طور مستقیم به حقوق مؤسسه نیز مربوط می‌شود. علاوه بر این، هدف از دعاوی تعیین خدمت حفظ حقوق تأمین اجتماعی است. بنابراین، خواهان که از این دعوا صرف نظر کرده، نه تنها از دعوای مطرح‌شده بلکه از “تأیید بیمه اجتماعی” یعنی “حق تأمین اجتماعی” صرف نظر می‌کند.

۳- پس از صدور حکم ورشکستگی، صرف نظر از دعوای ورشکستگی معتبر نیست (ماده ۱۶۵/۵ قانون اجرای احکام و ورشکستگی)

۴- در دعاوی دوطرفه، صرف نظر دعوا را خاتمه نمی‌دهد. زیرا در دعاوی دوطرفه، هر دو طرف هم خواهان و هم خوانده در دعوا هستند. در واقع، اصطلاح دعوای دوطرفه گمراه‌کننده است؛ زیرا این تصور را ایجاد می‌کند که دعاوی یک‌طرفه نیز ممکن است. در حالی که در هر دعوا باید دو طرف وجود داشته باشد. در اینجا، دوطرفه بودن به معنای این است که یک فرد در همان دعوا هر دو نقش (خواهان و خوانده) را دارد. دعوای رفع شرکت (ایزالۀ شراکت) یک دعوای دوطرفه است. بنابراین، خوانده می‌تواند دعوا را به عنوان خواهان ادامه دهد.

برای دریافت کمک یا مشاوره بیشتر، با ما تماس بگیرید.