Baba Olduğunu İddia Eden Kişi Soybağının Reddi Davası Açabilir mi?

Soybağı, çocuk ile anne-babası arasındaki hukuki bağı ifade eder ve Türk Medeni Kanunu’nda (TMK) ayrıntılı olarak düzenlenmiştir. Soybağı ilişkisi, çocuğun kişilik hakkı, miras hakkı, vatandaşlık ve velayet gibi birçok hukuki sonucu etkiler. Ancak her zaman biyolojik gerçeklikle hukuki durum örtüşmeyebilir. Bu noktada “soybağının reddi davası” önem kazanır.

Yakın zamana kadar, baba olduğunu iddia eden kişinin soybağının reddi davası açabilmesi belirli şartlara bağlıydı. Ancak Anayasa Mahkemesi’nin 23 Ocak 2024 tarihli kararıyla bu alanda önemli bir değişiklik yaşandı. Bu makalede, baba olduğunu iddia eden kişinin soybağının reddi davası açıp açamayacağı konusunu, güncel gelişmeler ışığında ele alacağız.

 

Soybağı ve Soybağının Kurulması

Soybağı Nedir?

Soybağı, çocuk ile anne-babası arasındaki hukuki bağdır. Dar anlamda soybağı, bir çocuğun anne ve babasıyla arasındaki bağı ifade eder. TMK’da kullanılan soybağı ifadesi dar anlamdaki soybağını karşılar. Geniş anlamda soybağı ise birbirine kan bağıyla bağlı olan kişiler arasındaki ilişkiyi tanımlar.

Anne ile Soybağının Kurulması

Çocuk ile anne arasındaki soybağı, doğum olgusu ile kendiliğinden kurulur. Annelik, doğum gibi somut ve tespit edilmesi kolay bir olguya dayandığından, genellikle anne ile çocuk arasındaki soybağı konusunda hukuki sorunlar nadiren ortaya çıkar.

Baba ile Soybağının Kurulması

Çocuk ile baba arasındaki soybağı ise TMK m. 282 uyarınca üç şekilde kurulabilir:

• Anne ile evlilik: Evlilik devam ederken veya evliliğin sona ermesinden başlayarak 300 gün içinde doğan çocuğun babası koca kabul edilir (babalık karinesi).
• Tanıma: Evlilik dışında doğan çocuğun babası tarafından tanınması.
• Babalık davası: Mahkeme kararıyla babalığa hükmedilmesi.
• Evlat edinme: Çocuğun yasal prosedürlerle evlat edinilmesi.

 

Babalık Karinesi ve Soybağının Reddi Davası

Babalık Karinesi

Babalık karinesi, TMK m. 285’te düzenlenmiş olup, evlilik devam ederken veya evliliğin sona ermesinden başlayarak 300 gün içinde doğan çocuğun babası kocanın olduğu varsayımına dayanır. Bu, kanundan kaynaklanan adi bir karinedir ve çürütülebilir.

Evlenmeden başlayarak en az 180 gün geçtikten sonra ve evliliğin sona ermesinden başlayarak en fazla 300 gün içinde doğan çocuk, evlilik içinde ana rahmine düşmüş sayılır.

Soybağının Reddi Davası Nedir?

Soybağının reddi davası, babalık karinesinden yararlanarak çocukla soybağı kurulan kocanın, aslında biyolojik baba olmadığının ispatlanmasını ve bu şekilde kurulan soybağının ortadan kaldırılmasını amaçlayan davadır. Bu dava, bozucu yenilik doğuran bir davadır.

Soybağının düzeltilmesi için başka bir hukuki yol bulunmadığından, soybağının reddi davası açılması zorunludur. Nüfus kaydının düzeltilmesi yoluyla bu durum değiştirilemez.

 

Soybağının Reddi Davasında Davacı Olabilecek Kişiler

Koca

TMK m. 286 uyarınca, koca soybağının reddi davasını açabilir. Kocanın dava açma hakkı, kişiye sıkı sıkıya bağlı bir hak olup, bu haktan feragat edilemez. Koca, dava açma hakkını kullanırken, ayırt etme gücüne sahip olmak kaydıyla, kısıtlı olsa bile yasal temsilcisinin iznine ihtiyaç duymaz.

Koca, çocuğun doğumunu ve baba olmadığını veya annenin gebe kaldığı sırada başka bir erkekle cinsel ilişkide bulunduğunu öğrendiği tarihten başlayarak bir yıl içinde dava açmak zorundadır.

Çocuk

Çocuk da soybağının reddi davası açabilir. Çocuk ergin olduğu tarihten başlayarak en geç bir yıl içinde dava açmalıdır. Ergin olmadan önce de dava açabilir ancak dava açma süresi erginlikle başlar.

Çocuğun dava açma hakkı, kocanın çocuğu benimsemiş olmasından etkilenmez. Çocuk ölürse, altsoyunun dava hakkı yoktur.

Ergin Olmayan Çocuğa Atanan Kayyım

Ergin olmayan çocuğa atanan kayyım, atama kararının kendisine tebliğinden başlayarak bir yıl içinde soybağının reddi davasını açabilir.

Baba Olduğunu İddia Eden Kişi (Biyolojik Baba)

Eski düzenlemeye göre, baba olduğunu iddia eden kişi (biyolojik baba), soybağının reddi davasını ancak TMK m. 291/1’de belirtilen şartların gerçekleşmesi halinde açabilirdi. Bu şartlar:

• Dava açma süresinin geçmesinden önce kocanın ölmesi, veya
• Kocanın gaipliğine karar verilmesi, ya da
• Kocanın sürekli olarak ayırt etme gücünü kaybetmesi.

Bu durumlardan birinin varlığı halinde, baba olduğunu iddia eden kişi, doğumu ve kocanın ölümünü, sürekli olarak ayırt etme gücünü kaybettiğini veya hakkında gaiplik kararı alındığını öğrenmesinden başlayarak bir yıl içinde soybağının reddi davasını açabilirdi.

 

Anayasa Mahkemesi’nin İptal Kararı

İptal Kararının Gerekçesi

Anayasa Mahkemesi, 23 Ocak 2024 tarihinde E.2023/135 numaralı dosyada, baba olduğunu iddia eden kişinin soybağının reddi davasını açma şartlarına ilişkin TMK m. 291/1’deki düzenlemeyi Anayasa’ya aykırı bularak iptal etti.

Kararda, baba olduğunu iddia eden kişinin soybağının reddi davasını açabilmesinin, iradesi dışındaki bazı şartların gerçekleşmesine bağlanmasının, etkili başvuru hakkını ve özel hayata saygı gösterilmesini isteme hakkını zedelediği belirtildi.

Anayasa Mahkemesi, bu şartların gerçekleşmediği durumda baba olduğunu iddia eden kişinin soybağının reddi davasını açamamasının, bu kişinin etkili bir şekilde hakkını aramasına imkân tanımadığını vurguladı.

İptal Kararının Yürürlüğe Giriş Tarihi

İptal kararı, 6 Mart 2024 tarihli Resmi Gazete’de yayımlandı. Anayasa Mahkemesi, kanun koyucuya yeni bir düzenleme yapması için süre tanıyarak, iptal hükmünün kararın Resmi Gazete’de yayımlanmasından başlayarak dokuz ay sonra yürürlüğe girmesine karar verdi. Buna göre, iptal kararı 6 Aralık 2024 tarihinde yürürlüğe girdi ve şu anda bu yeni hukuki durum geçerlidir.

 

Soybağının Reddi Davasının Sonuçları

Genel Sonuçlar

Soybağının reddi davası sonucunda, çocuk ile koca arasındaki soybağı ilişkisi geçmişe etkili olarak ortadan kalkar. Ret kararı, çocuğun doğum anına kadar geriye yürür.

Kararın kesinleşmesiyle birlikte çocuk, baba yönünden soybağı ilişkisi olmayan bir konuma gelir, ancak anne ile soybağı ilişkisi devam eder.

Biyolojik Baba Açısından Sonuçlar

Soybağının reddi davasının kabulü, biyolojik baba olduğunu iddia eden kişi ile çocuk arasında kendiliğinden soybağı ilişkisi kurmaz. Biyolojik baba, çocuğun babasız kalması durumunda:

1. Tanıma yoluyla,
2. Babalık davası sonucunda verilecek mahkeme kararıyla çocukla soybağı kurabilir.

Mali Sonuçlar

Ret kararı geçmişe etkili olduğundan, kocanın çocuğa yapmış olduğu her türlü masraf ve giderleri geri istemesi mümkündür. Bu masraflar, Türk Borçlar Kanunu‘nun sebepsiz zenginleşme veya vekaletsiz iş görme hükümlerine göre anneden ve biyolojik babadan talep edilebilir.

Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun 19 Mart 2019 tarihli ve E.2019/4-85, K.2019/314 sayılı kararında, soybağını reddeden kocanın, biyolojik babadan yaptığı masrafları isteyebileceği kabul edilmiştir. Ancak bu talebin haksız fiil çerçevesinde değerlendirilmesi doktrinde tartışmalıdır.

 

Değerlendirme ve Sonuç

Anayasa Mahkemesi’nin TMK m. 291/1’deki “baba olduğunu iddia eden kişi” ibaresini iptal eden kararı, biyolojik babanın soybağının reddi davası açma hakkını genişleterek, çocuğun gerçek biyolojik babasıyla bağ kurabilmesinin önünü açmıştır.

Bu karar, aşağıdaki açılardan önemlidir:

• Çocuğun üstün yararı: Çocuğun gerçek biyolojik babasıyla bağ kurabilmesi, kişilik hakkının bir parçasıdır.
• Biyolojik babanın hakları: Biyolojik baba, çocuğuyla soybağı kurabilmek için artık kocanın ölümünü veya ayırt etme gücünü kaybetmesini beklemek zorunda değildir.
• Aile hukukunda gerçeklik prensibi: Hukuki durum ile biyolojik gerçekliğin örtüşmesi, aile hukukunun temel prensiplerinden biridir.

Sonuç olarak, Anayasa Mahkemesi’nin söz konusu iptal kararı, Türk aile hukukunda önemli bir değişikliği temsil etmekte ve 6 Aralık 2024 tarihinden itibaren baba olduğunu iddia eden kişinin soybağının reddi davası açabilmesinin önündeki engelleri kaldırmış bulunmaktadır. Bu değişiklik, çocuğun gerçek biyolojik babasıyla bağ kurabilmesini kolaylaştırarak, hem çocuğun hem de biyolojik babanın haklarının korunmasına katkı sağlamaktadır.

 

Soylu Hukuk Bürosu

Soylu Hukuk Bürosu olarak aile hukuku, özellikle soybağı davaları konusunda uzmanlaşmış deneyimli bir ekibe sahibiz. Müvekkillerimize soybağının reddi, babalık davası ve tanıma gibi karmaşık süreçlerde hukuki danışmanlık ve temsil hizmeti sunuyoruz. Alanında uzman avukatlarımızla, hukuki haklarınızı en etkili şekilde savunmak için yanınızdayız.

 

Bu konuda daha fazla yardım veya danışmanlık için bizimle iletişime geçebilirsiniz.