2. Aciz Vesikası Türleri

a. Kesin Aciz Vesikası

Kesin aciz vesikası, iki temel durumda düzenlenir. Birinci durumda, borçlunun haczedilen tüm mallarının satılıp bedelinin alacaklılara paylaştırılmasından sonra, alacağını tamamen alamayan alacaklılara verilen belgedir. İkinci durumda ise, haciz sırasında borçlunun haczi kabil hiçbir malının bulunmaması halinde, bu durumu tespit eden haciz tutanağı kesin aciz vesikası yerine geçer.

b. Geçici Aciz Vesikası

Geçici aciz vesikası, haciz sırasında borçlunun mallarının mevcut olmasına rağmen, bu malların takdir edilen değerlerinin borcu karşılamayacağının anlaşılması durumunda düzenlenir. İcra ve İflas Kanunu’nun 105. maddesinin 2. fıkrası gereğince, bu durumu belgeleyen haciz tutanağı geçici aciz vesikası niteliğindedir.

c. İki Vesika Arasındaki Temel Farklar

Kesin ve geçici aciz vesikası arasındaki en önemli fark, hukuki sonuçları bakımından ortaya çıkar. Kesin aciz vesikası, alacaklıya daha geniş haklar sağlar. Örneğin, kesin aciz vesikası ile alacaklı, 1 yıl içinde yeni bir takip yaparsa borçluya ödeme emri göndermeden doğrudan haciz işlemlerine başlayabilir. Ayrıca kesin aciz vesikası, alacaklıya hacze iştirak imkanı verir ve iptal davası açma hakkı sağlar. Geçici aciz vesikası ise sadece iptal davası açma hakkı verir ve malların satışına kadar geçerlidir. Malların satışı sonucunda borcun ödenmemesi halinde, geçici aciz vesikası kesin aciz vesikasına dönüşür.

3. Aciz Vesikası Alınma Şartları

a. Alacaklı Açısından Aranan Şartlar

Aciz vesikasının alınabilmesi için öncelikle geçerli bir icra takibi başlatılmış olması gerekir. Alacaklının bu belgeyi alabilmesi için haciz koydurmuş veya hacze iştirak etmiş olması şarttır. Önemli bir nokta olarak, rehinli alacaklılar aciz vesikası alamazlar; bunun yerine kendilerine rehin açığı belgesi verilir. Alacaklının ayrıca, alacağının tamamını veya bir kısmını alamamış olması ve bu durumun kesinleşmiş olması gerekir.

b. Borçlu Açısından Aranan Şartlar

Borçlu açısından temel şart, borcunu ödeyebilecek yeterli malvarlığının bulunmaması durumudur. Bu durum iki şekilde ortaya çıkabilir: Ya borçlunun hiç haczi kabil malı yoktur ya da mevcut mallarının satışından elde edilen bedel borcu karşılamamaktadır. Borçlunun yurt dışında malının bulunması veya sadece maaşının olması, aciz vesikası düzenlenmesine engel değildir. Ayrıca borçlunun kötü niyetli olarak malvarlığını eksiltmesi durumunda cezai yaptırımlarla karşılaşabilir.

c. İcra Takibi ile İlgili Şartlar

İcra takibi kapsamında, öncelikle satış ve paylaştırma aşamasının tamamlanmış olması gerekir. Satış yapılmış ve başka hacze iştirak eden alacaklılar varsa, sıra cetveli yapılıp paraların paylaştırılmasından sonra aciz vesikası düzenlenebilir. İcra müdürü, borçlunun başka haczi kabil malı olup olmadığını araştırmak için tamamlama hacizleri yapmakla yükümlüdür. Tüm bu işlemler sonucunda alacağın karşılanamaması halinde, aciz vesikası düzenlenir. Önemli bir husus olarak, alacaklı herhangi bir sebeple satıştan feragat ederek kendisine aciz vesikası verilmesini talep edemez.

4. Aciz Vesikasının Düzenlenmesi ve Şekli

a. Yetkili Merci

Aciz vesikasını düzenleme yetkisi, takibin yapıldığı esas icra dairesine aittir. İstinabe yoluyla yapılan haciz veya satışlarda dahi, aciz vesikasını düzenleme yetkisi yine takibin yapıldığı icra dairesindedir. İstinabe olunan icra dairesinin böyle bir yetkisi yoktur ve yetkisiz icra dairesi tarafından düzenlenen belge hüküm ve değer taşımaz. İcra müdürü kendiliğinden veya talep üzerine bu belgeyi düzenlemekle yükümlüdür.

b. Belgenin İçermesi Gereken Unsurlar

Aciz vesikasında bulunması gereken zorunlu unsurlar İcra ve İflas Kanunu Yönetmeliği’nde belirtilmiştir. Belgede öncelikle dosya numarası, alacaklı ve borçlunun kimlikleri ile adresleri yer almalıdır. Gerçek kişiler için TC kimlik numarası belirtilmelidir. Ayrıca hangi tutardaki alacak için düzenlendiği açıkça yazılmalıdır. Belge iki nüsha halinde düzenlenir ve nüshalar hem alacaklıya hem de borçluya verilir. Bu belge hiçbir harç ve vergiye tabi değildir.

c. Özel Sicile Kayıt İşlemleri

Aciz vesikasının bir nüshası, her il merkezinde Adalet Bakanlığınca tespit edilen icra dairesi tarafından tutulan özel sicile kaydedilmek üzere gönderilir. Bu sicil alenidir ve herkes tarafından incelenebilir. Sicilde kayıtların nasıl tutulacağı ve hangi hususları içereceği Adalet Bakanlığı tarafından hazırlanan yönetmelikle belirlenir. Borcun tamamen ödenmesi, icra takibinin iptal edilmesi veya borçlunun borçlu olmadığının mahkeme kararıyla sabit olması hallerinde, aciz vesikası sicilden terkin edilir ve borçluya buna ilişkin bir belge verilir.

5. Aciz Vesikasının Hukuki Sonuçları

a. Takip Hukuku Bakımından Sonuçları

Aciz vesikası, takip hukuku açısından önemli sonuçlar doğurur. Öncelikle, bu belge borç ikrarını içeren bir senet niteliğindedir. Alacaklı, vesikayı aldığı tarihten itibaren 1 yıl içinde yeni bir takip yaparsa, borçluya ödeme emri göndermeksizin haciz işlemlerine başlayabilir. Bu vesika alacaklıya, diğer alacaklılar tarafından başlatılan hacze iştirak etme hakkı da verir. Ayrıca alacaklı, borçlunun malvarlığını kötü niyetle azalttığı durumlarda iptal davası açma hakkına sahip olur.

b. Maddi Hukuk Bakımından Sonuçları

Maddi hukuk açısından, aciz vesikasının en önemli sonuçlarından biri, borcun 20 yıllık özel bir zamanaşımı süresine tabi olmasıdır. Vesikaya bağlanan borç için faiz işlemez. Bu durum sadece borçlu için geçerli olup, kefiller ve müşterek borçlular için uygulanmaz. Borçlunun ölümü halinde mirasçılar, mirasın açılmasından itibaren 1 yıl içinde alacaklı hakkını aramamışsa, borcun zamanaşımına uğradığını ileri sürebilirler. Ayrıca aciz vesikası, borcu tecdit (yenileme) etmez.

c. Ceza Hukuku Bakımından Sonuçları

Borçlunun cezai sorumluluğu açısından aciz vesikası önemli sonuçlar doğurur. Borçlu, malvarlığının azalmasına neden olan işlemleri kasıtlı olarak yapmışsa, 6 aydan 3 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılabilir. Aşırı masraf yaparak veya ağır ihmal ile borcunu ödeyemez duruma düşen borçlu 15 günden 6 aya kadar hapis cezası alabilir. Ayrıca borçlunun gerçeğe aykırı beyanlarda bulunması veya mallarını gizlemesi durumunda da cezai yaptırımlarla karşılaşabilir.

6. Aciz Vesikasının Sağladığı Haklar ve İmkanlar

a. Alacaklıya Sağlanan Haklar

Aciz vesikası, alacaklıya önemli haklar sağlar. Öncelikle alacaklı, bu belgeye dayanarak iptal davası açabilir ve borçlunun malvarlığını azaltan tasarruflarının iptalini isteyebilir. Vesikanın alınmasından itibaren 1 yıl içinde yapılacak yeni takipte, borçluya ödeme emri göndermeden doğrudan haciz işlemlerine başlayabilir. Alacaklı ayrıca, üçüncü kişilerin borçlu aleyhine başlattığı haciz işlemlerine iştirak etme hakkına sahip olur. Aciz vesikası, avukatlık ücretine hak kazanma bakımından da takibin sonuçlandığını gösterir ve alacaklı vekiline vekalet ücreti talep etme hakkı verir.

b. Borçluya Sağlanan İmkanlar

Aciz vesikası borçlu açısından da bazı imkanlar sağlar. En önemlisi, vesikaya bağlanan borç için faiz işlemez. Bu durum borçlunun borcunun artmasını engeller ve ekonomik olarak rahatlamasını sağlar. Ayrıca borçlu, borcun tamamını veya bir kısmını ödeyerek vesikanın sicilden terkinini isteyebilir. Borçlunun hibe sözleşmesi imzalamış olması durumunda, aciz vesikasının düzenlenmesiyle bu sözleşme geçersiz hale gelir, böylece borçlunun malvarlığını koruyucu bir etki oluşur.

c. Üçüncü Kişilere Etkileri

Aciz vesikasının üçüncü kişilere etkileri de önemlidir. Vesikanın düzenlenmesi, kefillerin ve müşterek borçluların sorumluluğunu ortadan kaldırmaz. Bu kişiler, alacaklıya ödemek zorunda kaldıkları faizlerden dolayı borçluya rücu edemezler. Borçlunun mirasçıları ise özel bir konuma sahiptir; mirasın açılmasından itibaren 1 yıl içinde alacaklı hakkını aramamışsa, borcun zamanaşımına uğradığını ileri sürebilirler. Ayrıca aciz vesikasının düzenlenmesi, üçüncü kişilerle yapılan bazı sözleşmelerin (örneğin finansal kiralama sözleşmesi gibi) sona ermesine neden olabilir.

7. Aciz Vesikasının Sona Ermesi

a. Borcun Ödenmesi

Aciz vesikası öncelikle borcun tam olarak ödenmesiyle sona erer. Borçlu, aciz vesikasını düzenlemiş olan icra dairesine başvurarak borcunu işlemiş faizleriyle birlikte her zaman ödeyebilir. Borcun bu şekilde tamamının ödenmesinden sonra, icra dairesi ödenen tutarı alacaklıya verir veya gerektiğinde bankaya yatırır. Ödemenin ardından aciz vesikası özel sicilden terkin edilir ve borçluya borcunu ödeyerek aciz vesikasını sicilden terkin ettirdiğine dair bir belge verilir.

b. Zamanaşımı

Aciz vesikasına bağlanan borç, vesikanın düzenlenmesinden itibaren 20 yıl geçmesiyle zamanaşımına uğrar. Bu süre, normal borçlara uygulanan zamanaşımı sürelerinden farklı olarak özel bir süredir. Borçlunun ölümü halinde ise mirasçılar için farklı bir düzenleme söz konusudur. Mirasçılar, mirasın açılmasından itibaren 1 yıl içinde alacaklı hakkını aramamışsa, borcun zamanaşımına uğradığını ileri sürebilirler. Bu durumda da aciz vesikası sicilden terkin edilir.

c. Diğer Sona Erme Halleri

Aciz vesikası, borcun ödenmesi ve zamanaşımı dışında başka sebeplerle de sona erebilir. Örneğin, icra takibinin batıl olduğunun anlaşılması veya takibin iptal edilmesi halinde vesika sona erer. Aynı şekilde, borçlunun borçlu olmadığının mahkeme kararıyla sabit olması durumunda da vesika ortadan kalkar. Alacaklının icra takibinden feragat etmesi de vesikanın sona ermesine neden olur. Bu hallerin gerçekleşmesi durumunda aciz vesikası sicilden terkin edilir ve borçluya buna ilişkin bir belge verilir. Tüm bu sona erme hallerinde ortak olan nokta, vesikanın sicilden terkin edilmesi ve borçluya buna ilişkin bir belge verilmesidir.

8. Sıkça Sorulan Sorular

Aciz vesikası neden verilir?

Bu belge, borçlunun borcunu ödemek için yeterli malvarlığının bulunmadığının resmi olarak tespit edilmesi amacıyla düzenlenir. İcra takibi sonucunda borçlunun mallarının satışından elde edilen bedelin borcu karşılamaması durumunda verilir.

Aciz vesikası harca tabi midir?

Hayır, aciz vesikası hiçbir harç ve vergiye tabi değildir. Bu özellik, hem düzenleme hem de sicile kayıt aşamasında geçerlidir.

Aciz vesikası alacaklıya ne gibi haklar sağlar?

Alacaklı, vesikanın alınmasından itibaren 1 yıl içinde yeni takip yaparsa ödeme emri göndermeden haciz yapabilir, iptal davası açabilir ve diğer hacizlere iştirak edebilir.

Borçlu için faiz işler mi?

Aciz vesikasına bağlanan borç için faiz işlemez. Bu koruma sadece borçlu için geçerli olup, kefiller ve müşterek borçlular için uygulanmaz.

Aciz vesikası ne kadar süre geçerlidir?

Vesikaya bağlanan borç, düzenlenme tarihinden itibaren 20 yıl sonra zamanaşımına uğrar. Bu süre, normal borçlara uygulanan zamanaşımı sürelerinden farklı özel bir süredir.

Mirasçılar için zamanaşımı nasıl işler?

Mirasçılar için özel bir düzenleme mevcuttur. Mirasın açılmasından itibaren 1 yıl içinde alacaklı hakkını aramamışsa, mirasçılar zamanaşımı defini ileri sürebilirler.

Aciz vesikası nasıl terkin edilir?

Borç ödendiğinde, takip iptal edildiğinde veya borçlunun borçlu olmadığı mahkeme kararıyla sabit olduğunda sicilden terkin edilir. Terkin sonrası borçluya buna ilişkin bir belge verilir.

Aciz vesikası sicili kimler tarafından incelenebilir?

Sicil alenidir ve herkes tarafından incelenebilir. Bu özellik, ticari hayatta şeffaflığın sağlanması açısından önemlidir.