Hekimin Vekaletsiz İş Görme Hükümlerine Göre Sorumluluğu

Vekâletsiz işgörme nedir?

Vekâletsiz işgörme, bir kişinin (işgören) başka bir kişinin (işsahibi) menfaatine ve hesabına, onun rızası olmaksızın bir işi görmesidir.

Hekimin vekâletsiz işgörmesi hangi durumlarda ortaya çıkar?

Hekimin vekâletsiz işgörmesi genellikle hekim ve hasta arasında sözleşme ilişkisi bulunmadığı hallerde ortaya çıkabilir. Örneğin, hekim zorunluluk hali nedeniyle hastanın hayatını kurtarmak ya da ağır bir zarara uğramasını önlemek için tıbbi bir müdahalede bulunmuşsa veya hastanın rızası alınarak başlanan bir ameliyat, hastanın verdiği rızanın dışına çıkılarak genişletilmişse, bu durumda hekimin yaptığı müdahaleler gerçek vekâletsiz iş görme olarak değerlendirilir.

Gerçek ve gerçek olmayan vekâletsiz işgörme arasındaki fark nedir?

Gerçek vekâletsiz işgörme, işgörenin işsahibinin menfaatine ve onun varsayılan iradesine uygun olarak hareket ettiği durumlardır. Örneğin, acil bir durumda bilinci kapalı bir hastaya müdahale eden hekim gerçek vekâletsiz işgören konumundadır.

Gerçek olmayan vekâletsiz işgörme ise, işgörenin başkasının işini kendi menfaatine veya bir üçüncü kişinin menfaatine gördüğü durumlardır. Bu durumda işgörenin işsahibinin hukuk alanını ihlali veya iş gaspı sonucu hukuka aykırı menfaat edinimi söz konusu olmaktadır.

Özel hastanelerin acil durumlardaki yükümlülükleri nelerdir?

Özel hastaneler, ani bir durum yahut kaza sonrasında acil tedaviye ihtiyacı olan kimselerin başvurmaları halinde derhal müdahalede bulunmak zorundadır. Bu hususta özellikle dikkat edilmesi gereken nokta, acil olarak getirilen hastanın tedavi altına alınmasında sağlık güvencesinin olup olmamasının veya ödeme gücünün bulunup bulunmamasının önem teşkil etmemesidir. Hastane, yeterli ekipman ve personeli olmadığı yahut sağlık güvencesi olmaması nedeniyle gerekli acil tıbbi müdahaleyi yapmaktan kaçınamaz.

Özel hastanelerde vekâletsiz işgörme sorumluluğu kime aittir?

Özel hastanelerde vekâletsiz işgörme sorumluluğu hekime aittir. Hastane ile doktor arasında klasik anlamda bir hizmet sözleşmesi bulunmadığı için vekâletsiz işgörme kurumunun hastane üzerinde doğması, teşhis ve tedavi edimleri özelinde mümkün değildir.

Hastane sorumluluğu, gerçek vekâletsiz işgörme açısından yardımcı kişinin fiilinden sorumluluğuna ilişkin TBK m. 116 veya haksız fiil veya gerçek olmayan vekâletsiz işgörme hallerinde ise adam çalıştıranın sorumluluğuna ilişkin TBK m. 66 çerçevesinde değerlendirilir.

Hekimin vekâletsiz işgörmeden doğan sorumluluğu hangi durumlarda ortaya çıkar?

Hekimin vekâletsiz işgörmeden doğan sorumluluğu, hasta veya yasal temsilcisinin aydınlatılmış rızası bulunmaksızın müdahalede bulunması durumunda ortaya çıkar. Örneğin, hasta ağır bir trafik kazasından yaralı kurtulmuş ve bilinci açık değilse, hekimin tıbbi müdahalesi vekâletsiz işgörme kapsamında değerlendirilir. Bir Yargıtay kararında “(…) hekimin zorunluluk hali nedeniyle hastanın hayatını kurtarmak ya da ağır bir zarara uğramasını önlemek için tıbbi bir müdahalede bulunması (…)” durumunun gerçek vekâletsiz iş görme olarak değerlendirildiği belirtilmiştir.

Ameliyatın genişletilmesi durumunda hukuki durum nasıl değerlendirilir?

Ameliyatın genişletilmesi durumu, önceden öngörülemeyen ve hastaya anlatılması mümkün olmayan durumların ortaya çıkması halinde söz konusu olur. Bu durumda, hekimin müdahalesi gerçek caiz vekâletsiz işgörme kapsamında değerlendirilir.

Ameliyatın genişletilmesi için bazı şartlar aranır:

1. Hayati bir tehlikenin ortaya çıkması
2. Müdahalenin genişletilmesi ile muvafakat elde etmek arasında tehlikenin boyutu nedeniyle muvafakatin aranmayacağı bir durum olması
3. Ölüm tehlikesi yaratması dışında hastanın vücudundan organ ve doku ayrılması söz konusu olmaması

Dikkat edilmesi gereken nokta, ameliyatın genişletilmesinin ameliyat öncesi bir olasılık olarak görülmesi halinde, rızanın kural olarak ameliyattan önce alınması gerektiğidir. Bu durumda vekâletsiz işgörme hükümlerine başvurulmaz.

 

Gerçek olmayan vekâletsiz işgörme durumlarında hekimin sorumluluğu nasıl belirlenir?

Hastanın rızasına tamamen aykırı olarak gerçekleştirilmiş olan ve hastanın da vermiş olduğu rızanın hukuka aykırı olduğu gerçek olmayan vekâletsiz işgörme durumlarında hekim beklenmedik halden de sorumlu olur. Bununla birlikte, hekimin o işi yapmamış olması halinde dahi beklenmedik sonucun ortaya çıkacağı ispatlanabiliyorsa hekim sorumluluktan kurtulur.

Hastane işletmeciliğinde sorumluluktan kurtulma sözleşmesi yapılabilir mi?

Hastanenin hasta ile sorumsuzluk sözleşmesi yapması teorik olarak mümkündür. Ancak, TBK m. 116 f. 3 uyarınca, hastanenin yardımcı kişi konumunda olan doktorların fiillerinden dolayı ortaya çıkan zararlardan ötürü sorumlu olmayacaklarına dair yaptıkları sözleşmeler kesin olarak hükümsüzdür. Dikkat edilmesi gereken nokta, bu tür sözleşmelerin ayrıca tüketici hukuku kapsamında haksız şart denetimine ve genel işlem şartları kontrolüne tabi tutulabileceğidir.

 

Kamu hastanelerinde hekimin vekâletsiz işgörme sorumluluğu nasıl değerlendirilir?

Kamu hastanelerinde hekimin vekâletsiz işgörme sorumluluğu, özel hastanelerden farklı olarak değerlendirilir. Kamu hastanesi ile tedavi olan hasta arasında bir kamu hukuku ilişkisi ortaya çıkar. Bu nedenle, tıbbi müdahaleden kaynaklanan zararlar için kural olarak idare hukuku kuralları uygulanır.

Bununla birlikte, son yıllarda Yargıtay’ın yaklaşımında bir değişiklik gözlenmektedir. Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun bazı kararlarında, hizmet kusuru ve kişisel kusur ayrımı yapılmaktadır. Bu kararlara göre, görevden kolayca ayrılabilen ve görev dışında kalan kusurlu eylemler ile “kamu görevi arasındaki bağ kesilerek salt memurun ya da kamu görevlisinin kişisel kusurları” nedeniyle hekimler aleyhine doğrudan hukuk mahkemelerinde dava açılabileceği kabul edilmektedir.

Dikkat edilmesi gereken nokta, kamu hastanelerinde çalışan hekimlerin vekâletsiz işgörme sorumluluğunun, özel hastanelerde çalışan hekimlerinkine benzer şekilde değerlendirilebileceğidir. Ancak, kamu görevinin niteliği ve kapsamı her somut olayda ayrıca değerlendirilmelidir.

Bir Yargıtay kararında “(…) kamu görevlisinin görevinden ayrılabilir nitelikteki kişisel kusuru nedeniyle idareye karşı değil, doğrudan kamu görevlisine karşı adli yargıda dava açılabileceği (…)” şeklinde hüküm verilerek, kamu hastanelerinde çalışan hekimlerin bazı durumlarda doğrudan sorumlu tutulabileceği belirtilmiştir.

 

Acil durumlarda olay yerinde bulunan hekimin sorumluluğu nasıl belirlenir?

Acil durumlarda olay yerinde bulunan hekimin sorumluluğu genellikle vekâletsiz iş görme hükümleri çerçevesinde değerlendirilir. Türk Borçlar Kanunu (TBK) m. 526-531 arasında düzenlenen vekâletsiz iş görme, bu tür durumlar için temel yasal çerçeveyi oluşturur.

Hekim, acil bir durumda tıbbi müdahalede bulunurken, TBK m. 527 uyarınca işsahibinin (hastanın) menfaatine ve varsayılan iradesine uygun hareket etmekle yükümlüdür.

Dikkat edilmesi gereken önemli bir nokta, TBK m. 527/2’ye göre, hekimin acil durumlarda yaptığı müdahalelerde sorumluluğunun daha hafif değerlendirileceğidir.

 

Madde 527 – Vekâletsiz işgören, her türlü ihmalinden sorumludur. Ancak, işgören bu işi, işsahibinin karşılaştığı zararı veya zarar tehlikesini gidermek üzere yapmışsa, sorumluluğu daha hafif olarak değerlendirilir.

İşgören, işsahibinin açıkça veya örtülü olarak yasaklamış olmasına karşın bu işi yapmışsa ve işsahibinin yasaklaması da hukuka veya ahlaka aykırı değilse, beklenmedik hâlden de sorumlu olur. Ancak, işgören o işi yapmamış olsaydı bile, bu zararın beklenmedik hâl sonucunda gerçekleşeceğini ispat ederse sorumluluktan kurtulur.

 

 

 

Bu konuda daha fazla yardım veya danışmanlık için bizimle iletişime geçebilirsiniz.