Hukuki Dayanak

1. Uluslararası Anlaşmalar

a. Türkiye-Almanya Arasındaki Konsolosluk Anlaşmaları

Türkiye ile Almanya arasındaki miras hukukuna ilişkin temel düzenleme, 1929 tarihli Konsolosluk Anlaşması‘dır. Bu anlaşma, iki ülke vatandaşlarının karşılıklı olarak miras haklarının korunmasını amaçlar.

Anlaşma kapsamında, her iki ülkenin konsolosluk görevlileri kendi vatandaşlarının miras haklarını korumak ve takip etmekle yetkilendirilmiştir. Özellikle ölüm ihbarı, tereke tespiti ve mirasçılık belgesi gibi konularda konsolosluklar aracılığıyla işlem yapılabilmektedir.

b. Milletlerarası Özel Hukuk Düzenlemeleri

5718 sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun‘un 22. maddesi, miras konusundaki temel prensipleri belirler. Bu maddeye göre miras, ölen kişinin milli hukukuna tabidir. Ancak Türkiye’de bulunan taşınmaz mallar için Türk hukuku uygulanır.

Bu düzenleme gereği, Almanya’da vefat eden bir Türk vatandaşının taşınır malları için Türk hukuku, Almanya’da yaşayan bir Alman vatandaşının Türkiye’deki taşınmazları için ise Türk hukuku uygulanacaktır. Mirasçılık belgesi düzenlenirken, noterlerin veya mahkemelerin bu ayrıma dikkat etmesi gerekmektedir.

2. İç Hukuk Düzenlemeleri

a. Türk Medeni Kanunu Hükümleri

Türk Medeni Kanunu‘nun 598. maddesi, mirasçılık belgesi verilmesine ilişkin temel düzenlemeyi içerir. Bu maddeye göre sulh hukuk mahkemesi, mirasçılık sıfatını kendiliğinden araştırarak mirasçılık belgesi düzenler. 14 Nisan 2011 tarihine kadar mirasçılık belgesi sadece sulh hukuk mahkemelerinden alınabiliyorken, bu tarihten sonra yapılan değişiklikle noterlere de bu yetki verilmiştir. Medeni Kanun ayrıca yasal mirasçılık ve atanmış mirasçılık ayrımını da düzenleyerek, kimlerin hangi şartlarda mirasçı olabileceğini belirler.

b. Noterlik Kanunu Düzenlemeleri

Noterlik Kanunu‘na eklenen 71/A, 71/B ve 71/C maddeleri, noterlerin mirasçılık belgesi düzenleme yetkisini ve usulünü belirler. Bu düzenlemelere göre noterler, sadece Türk vatandaşları için ve yalnızca yasal mirasçılık durumunda mirasçılık belgesi düzenleyebilir. Yabancılık unsuru içeren veya yargılamayı gerektiren durumlarda noterler mirasçılık belgesi düzenleyemez.

c. Tapu Kanunu Hükümleri

Tapu Kanunu‘nun 35. maddesi, yabancıların Türkiye’deki taşınmazlar üzerindeki miras haklarını düzenler. Bu maddeye göre, karşılıklılık şartı aranarak, yabancı ülke vatandaşlarının yasal miras yoluyla taşınmaz edinebilmeleri mümkündür. Ancak edinilen taşınmazların toplam alanı 30 hektarı geçemez. Ayrıca kanunun 37. maddesi, yabancıların intikal işlemlerinin hangi belgelere dayanılarak yapılacağını belirler.

Mirasçılık Belgesi Başvuru Süreci

1. Yetkili Kurumlar

a. Sulh Hukuk Mahkemeleri

Sulh hukuk mahkemeleri, mirasçılık belgesi düzenlenmesinde en geniş yetkiye sahip kurumlardır. Mahkemeler, hem yasal mirasçılık hem de atanmış mirasçılık durumlarında belge düzenleyebilir. Özellikle yabancılık unsuru içeren veya uyuşmazlık bulunan durumlarda başvurulması gereken tek mercidir. Sulh hukuk mahkemesi, mirasçılık belgesi talebini kendiliğinden araştırma yetkisine sahiptir ve gerektiğinde tanık dinleme, bilirkişi incelemesi yaptırma gibi geniş yetkileri kullanabilir.

b. Noterler

Noterlik Kanunu‘na göre noterler, sadece belirli şartlar altında mirasçılık belgesi düzenleyebilirler. Noterlerin mirasçılık belgesi düzenleyebilmesi için başvuru sahibinin Türk vatandaşı olması ve talep edilen belgenin yasal mirasçılık durumuna ilişkin olması gerekir.

Ayrıca belgenin düzenlenmesi için yargılama gerekmemeli ve nüfus kayıtları yeterli olmalıdır. Noterlerde belge düzenleme yetkisi sadece noter, hukuk fakültesi mezunu personel veya noter stajyeri tarafından kullanılabilir.

c. Konsolosluklar

Türkiye Cumhuriyeti konsoloslukları, yurtdışında yaşayan Türk vatandaşları için önemli bir başvuru noktasıdır. Ancak konsoloslukların kendileri mirasçılık belgesi düzenleme yetkisine sahip değildir.

Konsolosluklar, mirasçılık belgesi alma sürecinde aracı kurum olarak görev yapar. Özellikle belgelerin tercümesi, apostil işlemleri ve yurt dışı tebligat gibi konularda yardımcı olurlar. Ayrıca konsolosluklar, mirasçılık belgesi için gerekli olan vekaletname düzenleme yetkisine de sahiptir.

2. Gerekli Belgeler

• Ölüm belgesi ve tercümesi: Almanya’da düzenlenen ölüm belgesinin aslı ve yeminli tercüman tarafından yapılmış Türkçe tercümesi gereklidir. Bu belgenin üzerinde apostil şerhi bulunmalıdır. Belgenin düzenlenme tarihinin 6 aydan eski olmaması tercih edilir.
• Nüfus kayıt örnekleri: Miras bırakanın ve mirasçıların güncel tam tekmil vukuatlı nüfus kayıt örnekleri gereklidir. Bu belgeler murisin tüm medeni hal değişikliklerini ve aile bağlarını göstermelidir. Almanya’da ikamet eden mirasçılar için yerleşim yeri belgesi (Anmeldebescheinigung) de istenebilir.
• Vekaletname: Başvuru bir vekil aracılığıyla yapılacaksa, özel olarak mirasçılık belgesi alma yetkisini içeren ve usulüne uygun düzenlenmiş noter onaylı vekaletname sunulmalıdır.
• Kimlik belgeleri: Başvuru sahibinin geçerli kimlik veya pasaport fotokopisi, yabancı mirasçılar için mavi kart örneği gereklidir.
• Vergi ilişik kesme belgesi: Özellikle taşınmaz mallar söz konusu olduğunda, veraset ve intikal vergisi ile ilgili işlemlerin tamamlandığını gösteren belge istenebilir.
• Vasiyetname varsa ilgili belgeler: Eğer miras bırakan bir vasiyetname bırakmışsa, bu vasiyetnamenin aslı veya mahkemece onaylı örneği ve varsa açılış tutanağı sunulmalıdır.

3. Başvuru Usulü

a. Başvuru Yapılabilecek Yerler

Mirasçılık belgesi başvurusu, murisin son yerleşim yeri sulh hukuk mahkemesinde yapılabilir. Eğer muris yurt dışında yerleşik ise, Türkiye’deki son yerleşim yeri mahkemesi yetkilidir.

Notere yapılacak başvurularda ise herhangi bir yetki sınırlaması yoktur. Almanya’da yaşayan Türk vatandaşları, bulundukları yerdeki Türk konsolosluklarına da başvurarak işlemlerini başlatabilirler. Konsolosluklar aracılığıyla alınan belgeler ve yapılan işlemler, Türkiye’deki yetkili makamlara iletilir.

b. Başvuru Şekli

Mirasçılık belgesi başvurusu yazılı veya sözlü olarak yapılabilir. Mahkemeye yapılan başvurularda dilekçe ile talep esastır. Dilekçede murisin kimlik bilgileri, ölüm tarihi, bilinen mirasçıların isimleri ve varsa vasiyetname bilgileri yer almalıdır.

Noter başvurularında ise sözlü talep yeterlidir, ancak bu talep tutanağa geçirilir. Başvuru sırasında gerekli tüm belgeler eksiksiz olarak sunulmalıdır.

c. Harç ve Masraflar

Mirasçılık belgesi alınması için belirli harç ve masrafların ödenmesi gerekir. Mahkeme başvurularında başvuru harcı ve karar harcı olmak üzere iki aşamalı harç ödenir. Noter başvurularında ise işlem ücreti, değerli kağıt bedeli ve yapılacak sorgulamalar için ayrı ücretler söz konusudur. Apostil ve tercüme işlemleri için de ek masraflar gerekebilir. Noterlerde alınan mirasçılık belgesi, mahkemelerden alınana göre genellikle daha masraflıdır ancak daha hızlı sonuçlanır.

Özel Durumlar

1. Çifte Vatandaşlık Durumu

a. Mavi Kart Sahipleri

Doğumla Türk vatandaşı olup da çıkma izni alarak Türk vatandaşlığından ayrılan kişiler, mavi kart sahibi olarak özel bir statüye sahiptir. Bu kişiler, TVK m. 28 kapsamında Türk vatandaşlarına tanınan haklardan istisnalar dışında aynen yararlanmaya devam ederler.

Ancak mavi kart sahipleri için mirasçılık belgesi sürecinde bazı özellikler vardır. Bu kişiler noterlerden değil, yalnızca sulh hukuk mahkemelerinden mirasçılık belgesi alabilirler. Çünkü bu durum yabancılık unsuru içermekte ve yargılama gerektirmektedir.

b. Çifte Vatandaşların Durumu

Hem Türk hem de Alman vatandaşlığına sahip kişilerin mirasçılık belgesi alması durumunda, her iki ülkenin de hukuk sistemleri devreye girer. Çifte vatandaşlar, Türkiye’deki taşınmaz mallar için Türk hukukuna tabi olurken, taşınır mallar için murisin son vatandaşlığının hukuku uygulanır.

Çifte vatandaşların mirasçılık belgesi başvuruları, yalnızca sulh hukuk mahkemelerince değerlendirilir. Noterler, çifte vatandaşlık durumunda mirasçılık belgesi düzenleyemezler çünkü bu durum yabancılık unsuru taşır ve özel bir inceleme gerektirir.

2. Vasiyetname Varlığı

a. Almanya’da Düzenlenen Vasiyetnamelerin Etkisi

Almanya’da düzenlenen vasiyetnamelerin Türkiye’de hüküm doğurabilmesi için bazı özel şartlar gerekir. Lahey Sözleşmesi gereğince, şekil şartlarına uygun olarak düzenlenen vasiyetnameler her iki ülkede de geçerli kabul edilir.

Ancak vasiyetnamenin Türkiye’de kullanılabilmesi için öncelikle apostil şerhi alınması ve yeminli tercüman tarafından Türkçeye çevrilmesi gereklidir. Almanya’da açılan vasiyetnamelerin Türkiye’de kullanılabilmesi için, Alman mahkemesinin vasiyetnameyi açış kararının Türk mahkemelerince tanınması gerekir.

b. Vasiyetname Varken Mirasçılık Belgesi Alma Süreci

Vasiyetname varken mirasçılık belgesi almanın özel bir prosedürü vardır. Öncelikle vasiyetnamenin sulh hukuk mahkemesince açılması gerekir. Vasiyetnamenin açılmasından sonra ilgililere tebligat yapılır ve 1 ay içinde itiraz edilmezse vasiyetname kesinleşir. Bu durumda mirasçılık belgesi, vasiyetname hükümlerine göre düzenlenir.

Vasiyetnameye itiraz edilirse, öncelikle bu uyuşmazlığın çözülmesi beklenir. Noter, vasiyetname olan durumlarda mirasçılık belgesi düzenleyemez çünkü bu durum yargılama gerektirir. Vasiyetname varken mirasçılık belgesi alma süreci yalnızca sulh hukuk mahkemesi aracılığıyla yürütülebilir.

3. Taşınmaz Mallar

a. Türkiye’deki Taşınmazların Durumu

Türkiye’deki taşınmazların miras yoluyla intikali, her zaman Türk hukukuna tabidir. Bu kural, miras bırakanın vatandaşlığına bakılmaksızın uygulanır. Tapu Kanunu‘nun 35. maddesi gereğince, yabancıların Türkiye’de taşınmaz edinebilmesi için Cumhurbaşkanı tarafından belirlenen ülkelerin vatandaşı olmaları gerekir. Edinilecek taşınmazların toplam alanı 30 hektarı geçemez. Yasal miras yoluyla bu sınırı aşan taşınmaz edinimlerinde, fazla kısım için Maliye Bakanlığı tarafından verilen süre içinde tasfiye işlemi yapılması gerekir.

b. Yabancılık Unsuru İçeren Miras İşlemleri

Yabancılık unsuru içeren miras işlemlerinde, 5718 sayılı MÖHUK hükümleri uygulanır. Taşınmazlar için Türk hukuku uygulanırken, taşınırlar için murisin milli hukuku esas alınır.

Yabancı mirasçıların Türkiye’deki taşınmazlar için mirasçılık belgesi alması durumunda, bu işlem yalnızca sulh hukuk mahkemeleri tarafından yapılabilir. Mahkeme, yabancı mirasçının taşınmaz edinme ehliyetini ve kanuni sınırlamaları kendiliğinden araştırır.

Ayrıca yabancı ülke makamlarından alınan mirasçılık belgelerinin Türkiye’de kullanılabilmesi için, Türk mahkemelerince tanınması veya tenfizi gerekir.

Karşılaşılan Sorunlar ve Çözüm Önerileri

1. Sık Karşılaşılan Sorunlar

a. Belgelerin Temini

Almanya’da vefat eden kişilere ait belgelerin temini önemli sorunlardan biridir. Özellikle ölüm belgesi ve ikametgah kayıtları gibi resmi belgelerin Alman makamlarından alınması zaman alabilmektedir.

Bazı durumlarda murisin Türkiye’deki eski nüfus kayıtlarına ulaşmak da zorluk yaratabilir. Ayrıca miras bırakanın Almanya’da düzenlediği bir vasiyetname varsa, bunun varlığından Türkiye’deki mirasçıların haberdar olmaması ciddi sorunlara yol açabilmektedir.

b. Tercüme ve Apostil İşlemleri

Almanya’dan alınan belgelerin Türkiye’de kullanılabilmesi için gerekli olan tercüme ve apostil işlemleri hem maliyetli hem de zaman alıcıdır. Her belgenin yeminli tercüman tarafından Türkçeye çevrilmesi ve apostil şerhi alması gerekmektedir.

Bazı durumlarda tercümelerin eksik veya hatalı olması nedeniyle belgeler kabul edilmemekte ve işlemler uzamaktadır. Ayrıca belgelerin konsolosluk onayı gerektirdiği durumlar da süreci yavaşlatmaktadır.

c. Süreç Uzunluğu

Mirasçılık belgesi alma süreci, özellikle yabancılık unsuru içeren durumlarda oldukça uzun sürebilmektedir. Mahkeme sürecinin uzunluğu, belgelerin temini için geçen süre ve uluslararası yazışmalar nedeniyle işlemler aylarca sürebilmektedir.

Özellikle vasiyetname varsa veya mirasçılar arasında anlaşmazlık söz konusuysa, süreç daha da uzayabilmektedir. Veraset ve intikal vergisi işlemlerinin tamamlanması için beklenen süreler de toplam işlem süresini artırmaktadır.

2. Pratik Çözüm Önerileri

a. Önceden Alınabilecek Önlemler

Mirasçılık belgesi alma sürecinde yaşanabilecek sorunları en aza indirmek için önceden bazı hazırlıklar yapılabilir. Özellikle yurtdışında yaşayan Türk vatandaşlarının nüfus kayıtlarını güncel tutmaları ve önemli belgelerini düzenli olarak saklamaları önemlidir.

Almanya’da düzenlenen vasiyetname varsa, bunun bir örneğinin Türkiye’deki noter veya mahkemelere tescil ettirilmesi faydalı olacaktır. Ayrıca tüm aile bireylerinin kimlik bilgileri ve adres kayıtlarının güncel tutulması, sürecin hızlanmasına yardımcı olur.

b. Sürecin Hızlandırılması İçin Öneriler

Mirasçılık belgesi alma sürecini hızlandırmak için bazı pratik adımlar atılabilir. Gerekli tüm belgelerin önceden ve eksiksiz hazırlanması, tercüme ve apostil işlemlerinin topluca yaptırılması süreyi kısaltacaktır.

Yurtdışında yaşayan mirasçılar için vekaletname düzenlenerek Türkiye’deki işlemlerin tek elden yürütülmesi sağlanabilir. Konsolosluklar ile önceden irtibata geçilerek gerekli belgelerin neler olduğu öğrenilebilir.

Sonuç ve Öneriler

Genel Değerlendirme

Almanya’da vefat eden kişilerin Türkiye’deki mirasçılık belgesi alma süreci, uluslararası özel hukuk kuralları çerçevesinde yürütülen karmaşık bir prosedürdür. Bu süreçte hem Türk hem de Alman hukuk sistemlerinin dikkate alınması gerekir.

Her iki ülkenin de kendine özgü yasal düzenlemeleri ve bürokratik işlemleri vardır. Mirasçılık belgesi alınmasında özellikle yabancılık unsuru içeren durumların varlığı, sürecin daha dikkatli yönetilmesini gerektirir.

Önemli Noktaların Özeti

Mirasçılık belgesi alma sürecinin başarılı bir şekilde tamamlanması için bazı kritik noktaların göz önünde bulundurulması gerekir. Öncelikle yetki konusunun doğru belirlenmesi önemlidir – yabancılık unsuru içeren durumlarda sadece sulh hukuk mahkemeleri yetkilidir.

Belgelerin tercümesi ve apostil işlemlerinin usulüne uygun yapılması, sürecin aksamadan ilerlemesini sağlar. Veraset ve intikal vergisi yükümlülüklerinin 6 ay içinde yerine getirilmesi ve varsa vasiyetname ile ilgili işlemlerin tamamlanması da önemli aşamalardır.

Mirasçılara Tavsiyeler

Süreci başlatmadan önce tüm gerekli belgelerin eksiksiz hazırlanması önemlidir. Mirasçıların, Türkiye’deki işlemleri takip edecek bir temsilci belirlemesi ve gerekli vekaletnameleri düzenlemesi faydalı olacaktır.

Özellikle karmaşık durumlarda hukuki danışmanlık alınması, olası hataların önlenmesine yardımcı olur. Miras bırakanın Türkiye’deki mal varlığının önceden tespit edilmesi ve gerekli vergi planlamasının yapılması da sürecin sağlıklı ilerlemesini sağlar.

Uzman Desteği Alma Gerekliliği

Uluslararası miras hukuku oldukça karmaşık bir alandır ve profesyonel destek almadan işlemleri yürütmek zordur. Bu noktada hukuk büroları ve uzman avukatlardan destek almak, sürecin doğru ve hızlı ilerlemesini sağlar.

Özellikle Soylu Hukuk Bürosu, Almanya-Türkiye arası miras hukuku alanında tecrübesiyle, mirasçılık belgesi alma sürecinde danışmanlık hizmeti vermektedir. Bünyesinde bulunan Almanca bilen hukukçular ve yurtdışı bağlantıları sayesinde, tüm süreci profesyonel bir şekilde yönetmektedir.