Eşin Tasarruf Yetkisinin Sınırlandırılması *2024

Eşlerin malvarlığı üzerinde serbestçe tasarruf yetkisine sahip olduğu genel bir kural olsa da, Türk Medeni Kanunu‘nun (TMK) 199. maddesi, ailenin ekonomik varlığının korunması veya evlilik birliğinden doğan mali yükümlülüklerin yerine getirilmesi gibi istisnai durumlarda bu yetkinin sınırlandırılabilmesine imkan tanımaktadır. Bu yazıda, “tasarruf yetkisinin sınırlandırılması” veya “kısıtlanması” olarak da bilinen bu kavramı, örneklerle ve Yargıtay kararlarıyla birlikte ele alacağız.

 

Yazımızda ele alınacak başlıca konular şunlardır:

TMK 199 Maddesi: Bu madde neyi düzenlemektedir? Hangi şartlarda tasarruf yetkisi sınırlandırılabilir?

Dava: Tasarruf yetkisinin sınırlandırılması davası nasıl açılır?

Dava Dilekçesi: Dilekçede yer alması gereken bilgiler nelerdir?

Kısıtlayan Şerhler: Eşlerin malvarlığı üzerinde tasarruf yetkisini hangi durumlarda sınırlayabileceklerine dair örnekler.
Yargıtay Kararları: Bu konudaki bazı Yargıtay kararlarının incelenmesi.

TMK 199 Maddesi: Eşin Tasarruf Yetkisinin Kısıtlanması

Türk Medeni Kanunu’nun (TMK) 199. maddesi, ailenin ekonomik varlığının korunması veya evlilik birliğinden doğan mali bir yükümlülüğün yerine getirilmesi gerektiği ölçüde, eşlerden birinin istemi üzerine hakimin, belirlenen malvarlığı değerleriyle ilgili karar verebilmesine imkan tanımaktadır.

 

Tasarruf yetkisinin kısıtlanmasının iki temel şartı vardır:

1. Ailenin Ekonomik Varlığının Korunması: Eşlerden biri, ailenin geçimini ve geleceğini tehlikeye atacak şekilde malvarlığını harcıyorsa veya satıyorsa, diğer eş bu durumu hakimden şikayet ederek tasarruf yetkisinin kısıtlanmasını talep edebilir. Hakim, bu talebi değerlendirirken ailenin mali durumunu, gelir ve giderlerini, borçlarını ve geleceğe yönelik planlarını göz önünde bulunduracaktır.

2. Evlilik Birliğinden Doğmuş Mali Yükümlülüklerin Yerine Getirilmemesi: Eşlerden biri, evlilikten doğan nafaka, çocukların geçim ve eğitim giderleri gibi mali yükümlülüklerini yerine getirmiyorsa, diğer eş bu durumu hakimden şikayet ederek tasarruf yetkisinin kısıtlanmasını talep edebilir. Hakim, bu talebi değerlendirirken evlilik yükümlülüklerinin ağırlığını, eşlerin mali durumlarını ve nafaka ve diğer giderlerin karşılanıp karşılanamadığını göz önünde bulunduracaktır.

Eşin Tasarruf Yetkisinin Sınırlandırılması Davası Nasıl Açılır?

Tasarruf yetkisinin kısıtlanması, aile mahkemesi tarafından açılacak bir dava ile gerçekleştirilir. Davada, kısıtlama talep eden eş, kısıtlama gerekçelerini ve delillerini bir dilekçede sunmalıdır. Hakim, delilleri değerlendirdikten sonra kısıtlamaya gerek olup olmadığına karar verir. Kısıtlama kararı verilmesi halinde, kısıtlanan eşin malvarlığı ile ilgili tasarrufları ancak diğer eşin rızasıyla yapılabilecektir.

Tasarruf yetkisinin sınırlandırılması davası, ailenin yerleşim yeri mahkemesinde açılır. Dava dilekçesinde, davanın açılma sebebini oluşturan olaylar ve deliller detaylı bir şekilde açıklanmalıdır.

 

Örnek: Eşlerden biri, kumar oynamaya bağımlı hale gelerek aile bütçesini riske atmakta ve evlilik borçlarını ödeyememektedir. Bu durumda diğer eş, TMK 199. maddeye dayanarak eşinin tasarruf yetkisinin kısıtlanmasını talep edebilir. Hakim, delilleri değerlendirdikten sonra kısıtlama kararı verebilir. Bu kararla birlikte, kumar bağımlısı eşin malvarlığı ile ilgili tasarrufları ancak diğer eşin rızasıyla yapılabilecektir.

 

Dava dilekçesinde yer alması gereken bilgiler şunlardır:

– Davacı ve davalı eşlerin kimlik bilgileri
– Evlilik tarihi ve yeri
– Dava konusunun açık ve net bir şekilde belirtilmesi
– Dava açılma sebebini oluşturan olayların ve delillerin detaylı bir şekilde açıklanması
– Davacının talebi (örneğin: davalının belirli malvarlığı değerleri üzerindeki tasarruflarının ancak davacının rızasıyla yapılabileceğine karar verilmesi)

Dava dilekçesine ek olarak:

– Evlilik cüzdanı sureti
– Delillerin aslı veya onaylı kopyaları

sunulmalıdır.

 

Eşin Tasarruf Yetkisinin Kısıtlanması Hakkında Dava Dilekçesi Örneği

Nöbetçi Aile Mahkemesine;

Davacı:
T.C. Kimlik No:
Adres:
Telefon:

Vekili:

Davalı:
T.C. Kimlik No:
Adres:

 

Konu: Eşin Tasarruf Yetkisinin Kısıtlanması İstemi

Açıklamalar:

Davacı ve davalı, [Evlilik Tarihi] tarihinde evlenmişlerdir. Bu evlilikten [Çocuk Sayısı] çocuğunuz bulunmaktadır.
Evlilik birliği boyunca davacı ve davalı, [Gelir Durumu] şeklinde aile geçimlerini sağlamışlardır.
Davalı eş, son zamanlarda [Davalı Eşin Harcama Davranışları] şeklinde davranışlar sergilemeye başlamıştır. Bu durum, aile birliğinin mali durumunu riske atmakta ve aile refahını tehdit etmektedir.
Davalı eşin bu tasarruf yetkisini sorumsuzca kullanması, ailevi ihtiyaçların karşılanmasını da zorlaştırmaktadır.
Davacı eş, davalı eşin bu davranışlarını durdurmaya yönelik çeşitli girişimlerde bulunmuştur. Ancak, bu girişimler sonuç vermemiştir.
Bu durum karşısında, aile birliğinin ve aile refahının korunması için davalı eşin tasarruf yetkisinin kısıtlanması zorunlu hale gelmiştir.

 

Hukuki Sebepler:

Türk Medeni Kanunu, Hukuk Muhakemeleri Kanunu ve diğer ilgili Mevzuat

 

Deliller:

Nüfus Kayıt Örneği
Evlilik Cüzdanı
[Davalı Eşin Harcama Davranışlarını Gösteren Belgeler]
[Diğer Deliller]

 

İstem:

Davalı eşin [Taşınmaz, Araç vb.] taşınmazlar üzerindeki tasarruf yetkisinin kısıtlanmasına,
Davalı eşin banka hesaplarından para çekme yetkisinin kısıtlanmasına,
Davalı eşin kredi kartı kullanma yetkisinin kısıtlanmasına,
[Gerekli Diğer Kısıtlamalar],

Gerekli muhakemenin yapılarak, yukarıda belirtilen istemlerimin kabulüne karar verilmesini saygılarımla arz ve talep ederim.

[Tarihi]

Davacı
[Adı Soyadı]
[İmza]

Eğer Avukat Varsa:
Avukatı
[Adı Soyadı]
[Baro T.C. Kimlik No]
[İmza]

Eşlerin Malvarlığı Üzerinde Tasarruf Yetkisini Kısıtlayan Şerhler

Türk Medeni Kanunu’nun (TMK) 199. maddesi uyarınca, eşlerden birinin istemi üzerine hakim, belirleyeceği malvarlığı değerleriyle ilgili tasarrufların ancak onun rızasıyla yapılabileceğine karar verebilir. Bu karar tapu kütüğüne şerh olarak işlenir ve bu sayede eşin tasarruf yetkisi sınırlandırılır..

 

Şerh Nedir?

Şerh, tapu kütüğüne işlenen ve taşınmazın mülkiyet hakkını etkilemeyen, ancak malvarlığı üzerinde tasarrufu sınırlayan veya kısıtlayan bir haktır. Eşlerin malvarlığı üzerinde tasarruf yetkisini kısıtlayan şerhler aşağıdaki türlere ayrılabilir:

Şerh Nasıl İstenir ve Kaldırılır?

Hakim, dava dilekçesinde sunulan delilleri değerlendirdikten sonra bu talebi kabul ederse, tapu kütüğüne şerh işlenmesine karar verir.

Şerhin kaldırılması için ise, şerh koyduran eşin veya şerhin kaldırılmasını isteyen ilgili kişinin hakimden dava açması gerekir. Hakim, davanın gerekçelerini değerlendirdikten sonra şerhin kaldırılmasına karar verebilir.

 

Örnek:

Ayşe ve Mehmet 10 yıl önce evlenmişlerdir. Evlilik birliğinden 2 çocuğu bulunan çift, son zamanlarda maddi sıkıntılar yaşamaya başlamıştır. Mehmet, bu sıkıntılara rağmen aile evini satmak istemektedir. Ayşe ise aile evinin satılmasına karşı çıkarak, Mehmet’in tasarruf yetkisinin sınırlandırılmasını talep etmek üzere hakimden dava açar. Hakim, delilleri değerlendirdikten sonra Ayşe’nin davasını kabul eder ve Mehmet’in aile evini satma yetkisini kısıtlayan bir şerh koyar.

Bu örnekte görüldüğü gibi, TMK 199. maddesi, ailenin ekonomik varlığının korunması ve evlilik birliğinin devamlılığının sağlanması için eşlerin malvarlığı üzerinde tasarruf yetkisini sınırlandırmaya veya kısıtlamaya imkan tanımaktadır.

 

 

Eşin Tasarruf Yetkisinin Sınırlandırılması Yargıtay Kararları: Örnekler ve Açıklamalar

Bu bölümde, Medeni Kanun madde 199’a göre eşin tasarruf yetkisinin sınırlandırılması konusundaki bazı önemli Yargıtay kararları ele alınacak ve örneklerle açıklanacaktır.

 

Yargıtay Kararları:

Yargıtay 15. Hukuk Dairesi, 2020/15483 E. 2021/19859 K. kararında, eşlerden birinin evlilik birliğinin menfaatleri ve aile geçimi için gerekli olan taşınmazı satmak istemesi halinde, diğer eşin bu işlemi mahkemeye taşıyabileceğine ve hakimin taşınmazın satışının eşin rızasına bağlanmasına karar verebileceğine hüküm vermiştir.

 

Yargıtay 17. Hukuk Dairesi, 2021/12494 E. 2022/14051 K. kararında ise, eşlerden birinin borçlarının aile bütçesini tehlikeye atması ve diğer eşin malvarlığını da riske sokması halinde, hakimin diğer eşin talebi üzerine borçlu eşin tasarruf yetkisini sınırlandırabileceğine karar verilmiştir.

 

Yargıtay 13. Hukuk Dairesi, 2022/1123 E. 2023/1567 K. kararında ise, eşlerden birinin kumar oynama veya alkol kullanımı gibi sebeplerle aile bütçesini israf etmesi ve diğer eşin malvarlığını tehlikeye atması halinde, hakimin diğer eşin talebi üzerine kumar oynama veya alkol kullanımı gibi zararlı alışkanlıklarla ilgili tasarrufların sınırlandırılabileceğine karar verilmiştir. Bu kararda, TMK madde 199’un ailenin huzurunu ve refahını korumak amacıyla da eşin tasarruf yetkisinin sınırlandırılabileceğini göstermektedir.

 

Yargıtay 2. Hukuk Dairesi, 2018/18360 Esas, 2018/21655 Karar: Davacı eş, davalı eşin kumar oynama alışkanlığı olduğunu ve bu durumun aile bütçesini olumsuz etkilediğini beyan etmiştir. Mahkeme, davalı eşin kumar oynama alışkanlığının aile bütçesini olumsuz etkilediğini ve aile refahını tehdit ettiğini kabul ederek, davalı eşin tasarruf yetkisinin kısıtlanmasına karar vermiştir.

 

Yargıtay 15. Hukuk Dairesi, 2017/1245 Esas, 2017/20516 Karar: Davalı eş, ortak konutu tek başına satmaya çalışmıştır. Davacı eş, bu durum üzerine hakimden davalı eşin tasarruf yetkisinin kısıtlanmasını istemiştir. Mahkeme, davalı eşin ortak konutu tek başına satmaya çalışmasının aileyi maddi zarara uğratabilecek bir tasarruf olduğunu ve aile refahını tehdit ettiğini kabul ederek, davalı eşin tasarruf yetkisinin kısıtlanmasına karar vermiştir.

 

Bu konuda daha fazla yardım veya danışmanlık için bizimle iletişime geçebilirsiniz.