Gaiplik Kararı Geçmişe Etkili midir? – Av. Ozan Soylu
Gaiplik kararının geçmişe etkili olup olmadığı konusu, miras hukuku açısından önemli sonuçlar doğurmaktadır. Türk Medeni Kanunu’nun (TMK) 35. maddesinin ikinci fıkrasına göre, gaiplik kararı ölüm tehlikesinin gerçekleştiği veya son haberin alındığı günden başlayarak hüküm doğurur. Bu hüküm, gaiplik kararının geçmişe etkili olduğunu açıkça ortaya koymaktadır. Dolayısıyla, gaiplik kararı verildiği andan itibaren değil, ölüm tehlikesinin gerçekleştiği veya son haberin alındığı günden itibaren sonuç doğurmaktadır. Bu düzenlemenin temel amacı, gaiplik durumunun yarattığı hukuki belirsizliği ortadan kaldırmak ve gaibin hukuki ilişkilerini netleştirmektir.
Gaiplik kararının geçmişe etkili olmasının en önemli sonuçlarından biri, mirasın açılma anının belirlenmesidir. TMK m.584’e göre, gaipliğine karar verilen kişinin mirasçıları veya mirasında hak sahibi olan kişiler, tereke malları kendilerine teslim edilmeden önce bu malları ileride ortaya çıkabilecek üstün hak sahiplerine veya gaibin kendisine geri vereceklerine ilişkin güvence göstermek zorundadırlar. Bu düzenleme, gaiplik kararının geçmişe etkili olmasının bir sonucudur. Çünkü miras, gaiplik kararının verildiği tarihte değil, ölüm tehlikesinin gerçekleştiği veya son haberin alındığı tarihte açılmış sayılmaktadır. Bununla birlikte, güvence gösterme yükümlülüğü, gaibin veya üstün hak sahiplerinin sonradan ortaya çıkma ihtimaline karşı bir önlem niteliğindedir.
Gaiplik kararının geçmişe etkili olması, gaibin mirasçılarının belirlenmesi açısından da önem taşımaktadır. Bir Yargıtay kararında “(…) gaiplik kararının geriye yürümesi nedeniyle, gaibin mirası, gaiplik kararının verildiği tarihte değil, ölüm tehlikesi içinde kaybolma halinde ölüm tehlikesi taşıyan olayın vuku bulunduğu anda; kendisinden uzun süreden beri haber alınamaması halinde ise, son haber tarihinde açılmış sayılacaktır (…)” şeklinde hüküm verilerek, mirasçıların belirlenmesinde gaiplik kararının geçmişe etkili olduğu vurgulanmıştır. Bu nedenle, mirasçıların kim olduğu, terekeye yönelik tasarruf edilebilir kısım ve saklı paylar, gaiplik kararının verildiği tarihe göre değil, ölüm tehlikesinin gerçekleştiği veya son haber tarihine göre belirlenmektedir.
Gaiplik kararının geçmişe etkili olması, gaibin mirasçı olma durumunu da etkilemektedir. TMK m.586’ya göre, gaipliğine karar verilmiş bir kimseye düşen miras payı resmen yönetilir. Ancak bu durumda, gaibin mirasçı olup olamayacağı, miras bırakanın ölüm tarihinin gaiplik kararının hüküm ifade ettiği tarihten önceye mi yoksa sonraya mı denk geldiğine göre belirlenir. Eğer miras bırakan, gaibin ölüm tehlikesi içinde kaybolması veya kendisinden alınan son haber tarihinden önce ölmüşse, gaip mirasçı sıfatını haiz olur ve miras paylaşımı onun varlığı dikkate alınarak yapılır. Aksi takdirde, gaip mirasçı olamaz.
Gaiplik kararının geçmişe etkili olması, gaibin veya üstün hak sahiplerinin sonradan ortaya çıkması durumunda geri verme yükümlülüğünü de beraberinde getirmektedir. TMK m.585’e göre, gaip ortaya çıkarsa veya üstün hak sahibi olduklarını ileri sürenler bu sıfatlarını ispat ederlerse, tereke mallarını teslim almış olanlar, aldıkları malları zilyetlik kuralları uyarınca geri vermekle yükümlüdürler. Bu geri verme yükümlülüğü, terekeyi elinde bulunduranların iyi niyetli olup olmamasına göre farklılık gösterir. İyi niyetli olanların geri verme yükümlülüğü, miras sebebiyle istihkak davasına ilişkin zamanaşımı süresine tabidir. Ancak kötü niyetli olanlar için herhangi bir zamanaşımı süresi öngörülmemiştir.
Sonuç olarak, gaiplik kararının geçmişe etkili olması, miras hukuku açısından önemli sonuçlar doğurmaktadır. Bu durum, mirasın açılma anının belirlenmesi, mirasçıların tespiti, gaibin mirasçı olma durumu ve geri verme yükümlülüğü gibi konularda belirleyici rol oynamaktadır. Bununla birlikte, gaiplik kararının geçmişe etkili olması, gaibin veya üstün hak sahiplerinin sonradan ortaya çıkma ihtimaline karşı güvence gösterme yükümlülüğü gibi bazı önlemlerin alınmasını da gerekli kılmaktadır.
Bu konuda daha fazla yardım veya danışmanlık için bizimle iletişime geçebilirsiniz.
Gaiplik Kararı Geçmişe Etkili midir
