Türk Medeni Hukukunda Yoksulluk ve İştirak Nafakası

İştirak Nafakasının Kapsamı ve Şartları

İştirak nafakasının talep edilebilmesi için aranan temel şartlar şunlardır:

Geçerli Bir Boşanma Kararının Varlığı Şartı

İştirak nafakasının talep edilebilmesi için öncelikle kesinleşmiş bir boşanma kararının bulunması gerekir. Boşanma davası devam ederken çocuğun ihtiyaçları için “tedbir nafakası” talep edilebilir, ancak iştirak nafakası ancak boşanma kararının kesinleşmesinden sonra söz konusu olabilir.

Velayetin Belirlenmesi Şartı

Velayet hakkının hangi ebeveyne verileceği mahkeme tarafından belirlenir. Velayeti alamayan eş, iştirak nafakası ödemekle yükümlü olur. Velayetin belirlenmesinde çocuğun üstün yararı gözetilir ve bu karar iştirak nafakasının yükümlüsünü doğrudan etkiler.

Çocuğun Ergin Olmaması Şartı

Kural olarak çocuğun 18 yaşını doldurmamış olması gerekir. Ancak ergin olmasına rağmen eğitimine devam eden ve ekonomik gücü olmayan çocuklar için de iştirak nafakası talep edilebilir. Bu durumda eğitimin makul bir sürede tamamlanabilecek ve meslek kazandıracak nitelikte olması aranır.

Nafaka Yükümlüsünün Ekonomik Gücü Şartı

Nafaka miktarı belirlenirken, yükümlünün düzenli geliri, malvarlığı, diğer yükümlülükleri ve yaşam standardı dikkate alınır. Ekonomik güç değerlendirilirken yükümlünün potansiyel kazanç gücü de göz önünde bulundurulur.

Kusur Şartının Aranmaması Şartı

İştirak nafakasında boşanmadaki kusur durumu önem taşımaz. Çünkü bu nafaka türü bir yaptırım değil, çocuğun ihtiyaçlarının karşılanmasına yönelik bir yükümlülüktür.

Talebin Varlığı Şartı

İştirak nafakası için açık bir talep gerekir. Bu talep boşanma davası sırasında yapılabileceği gibi, boşanma kararının kesinleşmesinden sonra da ayrı bir dava ile istenebilir.

İştirak Nafakasının Başlangıcı ve Sona Ermesi

İştirak nafakası, kural olarak boşanma kararının kesinleşme tarihinden itibaren başlar. “Ne zamandan itibaren iştirak nafakası talep edilebilir?” sorusuna yanıt olarak, boşanma davası sırasında talep edilebileceği gibi, boşanma kararının kesinleşmesinden sonra da ayrı bir dava ile talep edilebilir.

İştirak nafakasının sona ermesi çeşitli sebeplerle gerçekleşebilir. En temel sona erme sebebi çocuğun ergin olmasıdır. Ancak ergin olan çocuk eğitimine devam ediyorsa, nafaka yükümlülüğü devam edebilir. “Hangi durumlarda ergin çocuk için iştirak nafakası devam eder?” sorusuna verilebilecek temel yanıt, çocuğun yüksek öğrenimine devam etmesi ve ekonomik gücünün bulunmaması durumudur.

İştirak nafakası ayrıca çocuğun veya nafaka yükümlüsünün ölümü ile kendiliğinden sona erer. Bunun yanında çocuğun evlat edinilmesi veya evlenmesi de nafakanın sona ermesine neden olur. Nafaka yükümlüsünün ekonomik durumunun ciddi şekilde bozulması halinde, mahkeme kararıyla nafaka miktarı azaltılabilir veya tamamen kaldırılabilir.

İştirak Nafakasında Yargılama Usulü

Görevli ve Yetkili Mahkeme

İştirak nafakası davaları aile mahkemelerinde görülür. Aile mahkemesi bulunmayan yerlerde asliye hukuk mahkemeleri görevlidir. Yetkili mahkeme, nafaka alacaklısının yerleşim yeri mahkemesidir. Boşanma davası ile birlikte talep edilmesi halinde boşanma davasına bakan mahkeme yetkilidir.

Tarafların Temsili

Velayet kendisine verilen eş, çocuk adına nafaka talebinde bulunabilir. Çocuk ayırt etme gücüne sahipse bizzat kendisi de dava açabilir. Taraflar kendilerini avukatla temsil ettirebilir. Çocuğun menfaatlerinin korunması gerektiğinde mahkeme tarafından kayyım atanabilir.

Yargılama Giderleri

İştirak nafakası davalarında yargılama giderleri kural olarak nafaka yükümlüsüne yüklenir. Boşanma davası ile birlikte talep edildiğinde ayrı bir harç alınmaz. Bağımsız açılan davalarda ise dava değeri üzerinden harç alınır. Nafaka alacaklısı adli yardımdan yararlanabilir.

Delillerin Toplanması

Mahkeme, çocuğun ihtiyaçlarını ve nafaka yükümlüsünün mali gücünü kendiliğinden araştırır. Bu kapsamda:

• Sosyal inceleme raporu alınabilir
• Tarafların gelir durumu araştırılır
• Tanık dinlenebilir
• Bilirkişi incelemesi yaptırılabilir
• Çocuğun eğitim ve sağlık durumu hakkında bilgi toplanır

Kararın Verilmesi ve Kanun Yolları

Mahkeme, toplanan delilleri değerlendirerek nafaka miktarını belirler. Karar temyiz edilebilir. Kararda nafakanın başlangıç tarihi ve ödeme şekli de belirtilir. Nafaka kararı kesin hüküm oluşturmaz, şartların değişmesi halinde artırma veya azaltma davası açılabilir.

İcra ve Uygulanması

Kararın icrası için ayrıca icraya konulması gerekir. Nafaka ödemelerinin düzenli yapılmaması halinde:

• İcra takibi başlatılabilir
• Nafaka borçlusunun maaşından kesinti yapılabilir
• Ödenmeme durumunda tazyik hapsi uygulanabilir
• Nafaka alacakları için zamanaşımı işlemez

Yoksulluk Nafakası Kavramı ve Özellikleri

Yoksulluk Nafakasının Tanımı ve Hukuki Niteliği

Yoksulluk nafakası, boşanma nedeniyle yoksulluğa düşecek olan eşin, diğer eşten talep edebileceği mali bir destektir. Türk Medeni Kanunu’nun 175. maddesinde düzenlenen bu nafaka türü, boşanma sonrasında ekonomik açıdan zor duruma düşen eşin asgari yaşam standartlarını korumayı amaçlar. “Yoksulluk nafakası neden gereklidir?” sorusunun temelinde, evlilik birliği içindeki dayanışma ve yardımlaşma yükümlülüğünün kısmen devam ettirilmesi düşüncesi yatmaktadır.

Yoksulluk nafakasının en önemli özelliği, “süresiz olarak” talep edilebilmesidir. Bu durum, günümüzde sıkça tartışılan konulardan biridir. Nafakanın hukuki niteliği bakımından önemli olan diğer bir husus, nafaka talep eden eşin kusurunun, karşı tarafın kusurundan daha ağır olmaması gerektiğidir. Ayrıca bu nafaka türü kişiye sıkı sıkıya bağlı bir hak olduğundan, başkasına devredilemez ve mirasçılara geçmez.

Yoksulluk Nafakasının Şartları

Yoksulluk nafakası talep edilebilmesi için aranan temel şartlar şunlardır:

Kesinleşmiş Boşanma Kararı

Yoksulluk nafakası, ancak boşanma kararının kesinleşmesi ile talep edilebilir. Bu talep boşanma davası sırasında ileri sürülebileceği gibi, kararın kesinleşmesinden itibaren bir yıl içinde ayrı bir dava ile de istenebilir. Bir yıllık süre hak düşürücü nitelikte olup, bu sürenin geçirilmesi halinde nafaka talep etme hakkı ortadan kalkar.

Yoksulluğa Düşme Koşulu

Nafaka talep eden tarafın boşanma sebebiyle yoksulluğa düşecek olması gerekir. Yargıtay içtihatlarına göre yoksulluk, kişinin geçimini sağlayacak düzenli gelirden yoksun olması durumudur. Asgari ücret seviyesinde geliri olan kişi bile, somut olayın özelliklerine göre yoksul sayılabilir.

Kusur Durumu

Nafaka talep eden eşin kusurunun, diğer eşin kusurundan daha ağır olmaması gerekir. Burada üç durum söz konusudur:

• Tamamen kusursuz olan eş nafaka talep edebilir
• Eşit kusurlu olan eş nafaka talep edebilir
• Daha az kusurlu olan eş nafaka talep edebilir

Nafaka Yükümlüsünün Mali Gücü

Nafaka miktarı belirlenirken yükümlünün ekonomik durumu dikkate alınır. Bu kapsamda:

• Düzenli gelir durumu
• Malvarlığı değerleri
• Diğer yükümlülükleri
• Çalışma ve gelir elde etme potansiyeli değerlendirilir

Talep Şartı

Yoksulluk nafakası re’sen (kendiliğinden) hükmedilemez, mutlaka talep edilmesi gerekir. Bu nafakanın:

• Miktarının açıkça belirtilmesi
• Süresinin talep edilmesi (süresiz talep edilebilir)
• Talep şeklinin belirlenmesi (irat veya toptan ödeme) gerekir

Feragat Etmemiş Olma

Nafaka talep eden tarafın daha önce bu haktan feragat etmemiş olması gerekir. Boşanma protokolünde yoksulluk nafakası talep edilmeyeceğinin belirtilmiş olması veya bu konuda açık feragat bulunması halinde, sonradan nafaka talep edilemez.

Yoksulluk Nafakasında Yargılama Usulü

Görevli ve Yetkili Mahkeme

Yoksulluk nafakası davaları, aile mahkemelerinde görülür. Aile mahkemesi bulunmayan yerlerde asliye hukuk mahkemeleri bu davalara bakar. Yetkili mahkeme, nafaka alacaklısının yerleşim yerindeki mahkemedir ancak davalının yerleşim yerindeki mahkemede de dava açılabilir.

İspat Yükü ve Deliller

Yoksulluk nafakası talebinde bulunan taraf, boşanma sebebiyle yoksulluğa düşeceğini ve kusur durumunu ispatlamakla yükümlüdür. Bu kapsamda gelir belgeleri, mal varlığı bilgileri, çalışma durumu, sağlık raporları gibi belgeler delil olarak sunulabilir. Mahkeme gerektiğinde tanık dinleyebilir ve sosyal inceleme yaptırabilir.

Yargılama Giderleri

Boşanma davası ile birlikte talep edilen yoksulluk nafakası için ayrı harç alınmaz. Ancak bağımsız açılan nafaka davalarında dava harcı ve diğer yargılama giderleri söz konusu olur. Haklı çıkan taraf yargılama giderlerini karşı taraftan talep edebilir.

Kanun Yolları

Yoksulluk nafakası kararına karşı istinaf ve temyiz yoluna başvurulabilir. Kanun yoluna başvuru süresi, kararın tebliğinden itibaren iki haftadır. Kanun yoluna başvuru nafakanın tahsilini engellemez.

İcra ve Tahsil

Yoksulluk nafakası kararları ilamlı icraya konulabilir. Nafaka borçlusu ödemelerini yapmazsa, nafaka alacaklısı icra takibi başlatabilir. Nafakanın ödenmemesi durumunda borçlu hakkında tazyik hapsi kararı verilebilir.

Nafaka Miktarının Değiştirilmesi

Tarafların mali durumlarında önemli değişiklikler olması halinde nafakanın artırılması veya azaltılması için yeni bir dava açılabilir. Bu davada değişen koşullar ve yeni durumun gerektirdiği miktar ispatlanmalıdır.

Arabuluculuk Durumu

Yoksulluk nafakası, arabuluculuğa elverişli konular arasındadır. Taraflar arabuluculuk yoluyla nafaka miktarı üzerinde anlaşabilirler. Ancak yapılan anlaşmanın mahkeme tarafından onaylanması gerekir.

İştirak ve Yoksulluk Nafakasının Karşılaştırılması

Benzer Yönleri

İştirak nafakası ve yoksulluk nafakası, boşanmanın mali sonuçları arasında yer alan ve benzer özelliklere sahip iki nafaka türüdür. Her iki nafaka da aile mahkemelerinde talep edilir ve nafaka miktarı belirlenirken nafaka yükümlüsünün ekonomik gücü dikkate alınır. “Nafakaların ortak özellikleri nelerdir?” sorusuna verilebilecek diğer bir yanıt, her iki nafaka türünün de kamu düzenine ilişkin olması ve kişiye sıkı sıkıya bağlı haklar arasında yer almasıdır.

Farklı Yönleri

İştirak nafakası ile yoksulluk nafakası arasındaki en temel fark, nafaka alacaklısı bakımından ortaya çıkar. İştirak nafakası müşterek çocuk için ödenirken, yoksulluk nafakası boşanan eşlerden ekonomik açıdan zor duruma düşen taraf için ödenir. “Nafakalar hangi koşullarda sona erer?” sorusunun yanıtı da farklılık gösterir: İştirak nafakası genellikle çocuğun ergin olmasıyla sona ererken, yoksulluk nafakası prensip olarak süresiz olarak devam eder.

Diğer önemli bir fark kusur şartı bakımından ortaya çıkar. Yoksulluk nafakası talep eden eşin kusurunun karşı taraftan daha ağır olmaması gerekirken, iştirak nafakasında kusur durumu önem taşımaz. Ayrıca iştirak nafakası için öngörülen bir zamanaşımı süresi yokken, yoksulluk nafakası boşanma kararının kesinleşmesinden itibaren bir yıl içinde talep edilmelidir.

Güncel Tartışmalar ve Çözüm Önerileri

İştirak Nafakası Yönünden Sorunlar ve Çözüm Önerileri

İştirak nafakasında en önemli sorun, nafakanın denetimsiz kullanımıdır. “Nafaka gerçekten çocuk için mi kullanılıyor?” sorusu sıkça gündeme gelmektedir. Velayeti elinde bulunduran eşin, aldığı nafakayı çocuğun ihtiyaçları için kullanıp kullanmadığını denetleyecek bir mekanizma bulunmamaktadır. Bu soruna çözüm olarak, Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı bünyesinde bir izleme birimi kurulması önerilmektedir.

Diğer bir sorun, nafaka miktarının belirlenmesinde yaşanan standardizasyon eksikliğidir. Mahkemeler arasında farklı uygulamalar görülmekte, benzer durumdaki çocuklar için farklı miktarlarda nafakaya hükmedilmektedir. Çözüm olarak, çocuğun yaşı ve ihtiyaçlarına göre belirlenmiş asgari standartların oluşturulması önerilmektedir.

Yoksulluk Nafakası Yönünden Sorunlar ve Çözüm Önerileri

Yoksulluk nafakasındaki en tartışmalı konu, nafakanın “süresiz” olmasıdır. Bu durum nafaka yükümlüsü açısından ömür boyu süren bir yükümlülük oluşturmaktadır. “Yoksulluk nafakası hangi süreyle sınırlandırılmalı?” sorusu güncel tartışmaların merkezinde yer almaktadır. Çözüm önerisi olarak, evlilik süresine bağlı olarak belirlenecek bir süre sınırlaması veya nafaka alacaklısının ekonomik rehabilitasyonunu sağlayacak bir geçiş dönemi sisteminin kurulması düşünülmektedir.

Diğer önemli bir sorun, devletin rolü konusundadır. Yoksullukla mücadele esasen sosyal devletin görevidir. Bu nedenle, boşanma sonrası yaşanan ekonomik sorunların çözümünde devletin daha aktif rol alması önerilmektedir. Örneğin, nafaka alacaklılarına yönelik meslek edindirme programları, iş bulma destekleri ve geçici ekonomik yardımları içeren bir sosyal destek sistemi kurulması gündemdedir.

Yoksulluk Nafakası İçin Vekil Aracılığıyla Feragat Mümkün müdür?

Yoksulluk nafakasından feragatin vekil aracılığı ile yapılması durumunda, vekaletnamede özel yetki verilmiş olması gerekir. Feragat iradesi şarta bağlanamaz.

İştirak Nafakası Vasi veya Yasal Temsilciler Tarafından Talep Edilebilir mi?

Ebeveynin yokluğu veya yetersizliği durumunda, çocukların bakımını üstlenen vasi veya yasal temsilciler de iştirak nafakası talebinde bulunabilir. Bu kişiler, çocukların refahını gözetmek amacıyla nafaka talebinde bulunma hakkına sahiptir.

Yoksulluk Nafakasında Maddi Tazminat İle Birlikte Talep Olabilir mi?

Her iki talep aynı davada bir arada bulunabilir, ancak maddi tazminat talebi kabul edilen eş için yoksulluk nafakasına hükmedilmesi, ekonomik durumu göz önünde bulundurularak değerlendirilir.

İştirak Nafakasında Hakim Çocuk Sayısını Göz Önünde Bulundurur mu?

Hakimin nafaka belirlemesinde dikkate aldığı faktörler arasında bakmakla yükümlü olunan çocuk sayısı ve tarafların kültürel düzeyleri de yer alır.

Yoksulluk Nafakası Emekli Maaşından Nasıl Tahsil Edilir?

Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 88. maddesi uyarınca, nafaka alacaklısının alacağı, emekli aylığına haciz konulduğunda öncelikli olarak tahsil edilebilir.

İştirak Nafakasında Mahkeme Dışı Anlaşma Yapılabilir mi?

Anlaşmalı boşanma protokolünde taraflar kendi iradeleri ile iştirak nafakasını belirleyebilir ancak bu belirlemenin hakimin onayından geçmesi gereklidir.

Yoksulluk Nafakası İçin Üçüncü Kişilerin Borçları Nasıl Etkiler?

Yoksulluk nafakası alacaklısı, üçüncü kişilere olan borçları nedeniyle uğradığı icra takibinin ardından nafaka alacağını tahsil etmek için hacze iştirak edebilir.

İştirak Nafakası Kaç Yaşına Kadar Devam Eder?

Karar kesinleşince nafaka ödemeye başlanıp, çocuk ergin oluncaya kadar devam edilir. Ancak çocuk ergin olmadan önce çalışmaya başlayarak hayatını kazanmaya başlarsa, nafaka yükümlüsü mahkemeye başvurarak nafakanın sona ermesini talep edebilir.

Yoksulluk Nafakasında İş Kanunu Nasıl Uygulanır?

İş Kanunu’nun 35. maddesi uyarınca, nafaka alacaklısının alacağı, işçi ücretine haciz konulduğunda öncelikli olarak tahsil edilebilir.

Yoksulluk Nafakası Maddi Tazminattan Nasıl Ayrılır?

Maddi tazminat, boşanmada kusurlu olan eşe karşı talep edilir ve boşanmanın maddi sonuçlarını düzenler. Yoksulluk nafakasında ise kusurun ağırlığı önemli değildir ve sosyal, ahlaki amaçlar gözetilir.

İştirak Nafakası İçin Çocuğun Doğrudan Talep Hakkı Var mıdır?

İştirak nafakası doğrudan çocukların ihtiyaçlarını karşılamak için ödenir. Ancak nafaka talebinde bulunma hakkı çocukların kendilerine ait değildir; bu talebi mahkemeye çocukların bakımını üstlenen ebeveyn veya yasal temsilcileri iletebilir.

Yoksulluk Nafakasında Ekonomik Güç Kaybı Nasıl Değerlendirilir?

İştirak nafakası yükümlüsü, hiçbir kusuru olmaksızın malvarlığını kaybetmesi ve ekonomik olarak yoksul duruma düşerek nafaka ödeyemeyecek hale gelmesi durumunda, mahkemeye başvurarak iştirak nafakasının sona erdirilmesini talep edebilir.

İştirak Nafakası İle Velayet Hakkı Arasında Nasıl Bir İlişki Vardır?

Mahkeme ayrılığa hükmettiğinde bir eşe çocuğun velayet hakkını verirken diğerine de çocukla kişisel ilişki kurma hakkı ve iştirak nafakası ödemesine hükmetmektedir.

Yoksulluk Nafakasında Anlaşmalı Boşanmanın Etkisi Nedir?

Anlaşmalı boşanma protokolünde taraflar yoksulluk nafakasının miktarını ve ödeme koşullarını kendileri belirleyebilir, ancak bu belirlemenin hakimin onayından geçmesi gereklidir.

İştirak Nafakası Alacağı Muaccel Olduğunda Ne Olur?

Nafaka alacağının muaccel olduğu zaman faize hükmedilir. Bu durum, nafaka ödemelerinin geciktiği durumlarda alacaklının haklarını korur.

Yoksulluk Nafakasında Haysiyetsiz Hayat Ne Anlama Gelir?

Nafaka alacaklısının toplumun genel ahlaki değerlerine aykırı davranışlar sergilemesi ve bu davranışlarının süreklilik arz etmesi halinde, yoksulluk nafakası mahkeme kararıyla kaldırılabilir.

İştirak Nafakasında Arabuluculuk Neden Uygulanmaz?

İştirak nafakası kamu düzenine ilişkin bir konu olduğundan ve çocuğun üstün yararını ilgilendirdiğinden, dava şartı arabuluculuk uygulanmaz.

Yoksulluk Nafakasında Fiili Birlikteliğin Etkisi Nedir?

Nafaka alacaklısının evlenme akdi gerçekleştirmeden başka biriyle evlilik hayatı yaşaması, lehine hükmedilen yoksulluk nafakasını sona erdirebilir. Bu durum, nafaka alacaklısının yoksulluk nafakasını kötüye kullanmasının önüne geçmek amacıyla düzenlenmiştir.

İştirak Nafakasında İspat Yükü Kimdedir?

Nafakaya ilişkin değişiklik (azaltma veya kaldırma) talebinde bulunan, durumu ispat etmelidir. Bu ispat yükü, talepte bulunan tarafa aittir.