Kambiyo Senetlerine Özgü Haciz Yoluyla Takip

 

Kambiyo Senetlerine Özgü Haciz Yoluyla Takip

Kişiler arasında özel hukuk ilişkisine dayanan borçlar doğabilir. Bu borçların ifa edilmemesi halinde şahıslar bizzat kendi haklarını alamazlar. Nitekim hukukumuz ihkak-ı hak olarak nitelendirilen bu durumu yasaklamıştır. Dolayısıyla böyle bir uyuşmazlık durumunda bireyler mahkemeler aracılığıyla çözüm aramalıdır. Mahkeme kararlarının yerine getirilmesi bakımından da devletin ilgili organlarına başvurulmalıdır. Alacaklı borçlu işlemlerinin hangi prosedüre göre devlet eliyle nasıl tahsil edileceğini, iflas sürecinin nasıl işleyeceğini düzenleyen hukuk dalına da icra ve iflas hukuku denir.

İcra hukuku cüz-i icra olarak, iflas hukuku ise külli icra olarak bilinmektedir. İcra hukuku, borçlunun karşısında bir veya birkaç alacaklının alacaklarına kavuşabilmeleri için cebri icra organları vasıtasıyla borçlunun yeteri kadar malvarlığının haczedilmesini, satılmasını ve elde edilen paranın alacaklıya ödenmesini/ alacaklılara paylaştırılmasını içeren icra türüdür.

 

İCRA TAKİP YOLLARI

İcra takip yolları; ilamsız icra, ilamlı icra ve rehnin paraya çevrilmesi yoluyla takip olmak üzere üç türlüdür. Alacaklının elinde ilam veya ilam niteliğinde belge olduğu sürece bütün alacaklar için ilamlı icra takibi yapılabilir. Para ve teminat alacakları bakımındansa alacaklının elinde ilam veya ilam niteliğinde belge olması gerekmeksizin ilamsız icra takibi başlatılabilir. Söz konusu borç bakımından rehin var olması durumunda borç ifa edilmediğinde alacaklı rehnin paraya çevrilmesi yoluyla icra takibi başlatmalıdır.

Para ve teminat alacakları için öngörülen ilamsız takip türleri dört tanedir. Bunlar: genel haciz yolu ile takip, kambiyo senetlerine özgü haciz yolu ile takip, kiralanan taşınmazların tahliyesine mahsus takip ve abonelik sözleşmesinden kaynaklanan para alacakları özgü haciz yoluyla ilamsız takiptir.

 

KAMBİYO SENETLERİNE ÖZGÜ HACİZ YOLU

Kambiyo senetlerine özgü ayrı bir haciz yolu olmasının birtakım sebepleri vardır. Bu takip yolu alacağın mevcudiyetine dair güçlü bir karine teşkil eder ve kambiyo senetleri kamu itimadına mazhardır. Bununla birlikte ticari hayatın gerektirdiği hıza uyum sağlamak için ayrı bir takip yolu düzenlenmiştir.

 

Takip Talebi:

Kambiyo senetleri çek, bono ve poliçedir.  Kambiyo senedine mahsus haciz yoluyla takip yapmak isteyen alacaklının elinde mutlaka kambiyo senetlerinden biri bulunmalıdır. Kambiyo senetlerine özgü takip yolu esasında bir ilamsız icranın alt kolu olması nedeniyle para ve teminat alacakları için bu yola başvurulabilir. Alacaklının elinde kambiyo senedi olsa da genel haciz yoluyla takip veya kambiyo senedine özgü haciz yoluyla takip yolu bakımından seçim hakkı vardır. Alacaklı bu iki takip yolundan istediğine başvurabilir.

 

Rehnin paraya çevrilmesi yoluyla takip yapılabilecek bir durum varsa bu hususta önce rehnin paraya çevrilmesi yoluna başvurma zorunluluğu vardır. Ancak kişinin elinde aynı zamanda kambiyo senedi de varsa böylelikle alacaklı istediği yola başvurabilecektir. Nitekim bu durum bir istisna teşkil etmektedir. Yargıtay, tahsilde tekerrür olmaması şartıyla alacaklının iki yola da birlikte başvurabileceğini söylerdi fakat artık kararını değiştirmiştir. Rehin ancak alacağı karşılamaz ise senetle takibe gidebilmektedir.  

           

Genel haciz yoluyla takipte herhangi bir şarta, bir belge veya denetime ihtiyaç duyulmamaktadır. Ancak kambiyo senetlerinde durum farklıdır. Bu yola başvurulmuşsa birtakım şartların taşınması gerekmektedir:

– Öncelikle alacaklının elinde bir kambiyo senedi olması gerekir. Adi senet, fatura, makbuz vs. bunlara dayanarak kambiyo senetlerine özgü takip yapılamaz.

– Başvuran alacaklının yetkili olması gerekir. Alacaklının yetkili olması senetteki silsileye göre alacağı tahsil etme yetkisi taşıması anlamına gelmektedir.

– Borçlunun herhangi kişi değil senet borçlusu olması gerekir, elinde kambiyo senedi olması gerekir. İcra müdürünün bu hususları tek tek incelemesi gerekmektedir.

– Genel haciz yolundan farklı olarak alacaklı senedin aslını takip talebine eklemek zorundadır. Tasdikli örneğini de icra dairesine vermelidir. Sebebi ise senedin ciro kabiliyetini önlemektir. Böylelikle yeni alacaklar ve takiplere gerek kalmaz ve karışıklık ortaya çıkmaz. Bono ve poliçe için bir istisna yoktur fakat çekler bakımından şöyle bir istisna vardır: Çekin bankaya ibrazı ile kısmen ödeme alınmış ve aslı bankada kalmışsa onaylı fotokopi ile kambiyo takibi başlatılabilir.

İcra müdürü bu hususları gözden kaçırmış ise borçlu bu duruma itiraz edemez. Zira sayılan hususlar itiraz sebebi değil şikâyet sebebidir. Borcun esasına ilişkin olmadığından duruma itiraz edilememektedir. İcra müdürünün gözden kaçırdığı bu hususlar ancak borçlu tarafından şikâyet edilebilir. Şikâyet süreleri bakımından ikili bir ayrıma gidilmiştir; senet kambiyo senedi niteliğinde değilse ödeme emri tebliğinden itibaren beş gün, alacaklının takip yetkisi bulunmadığı sebebiyle ödeme emrinden itibaren beş gün; senedin vadesinin gelmediği yönündeki şikayetlerde yedi gün, senedin aslının takip talebine eklenmediğine dair ise yedi gün içinde şikâyet edilmelidir.

Bu sayılan durumlar icra müdürüne genel haciz yolundan farklı olarak yükümlülükler yükler. Genel haciz yolunda icra müdürünün inceleme yapmasına gerek yoktur fakat kambiyo senetlerine özgü takip yapmak için icra müdürü sayılan şartları re’sen kontrol etmek zorundadır. Bu sayılanlar dışındaki hususları icra müdürü incelemek zorunda değildir. İcra müdürüne menfaat dengesinin sağlanması için borçlunun korunması adına denetleme yetkisi verilmiştir. Çünkü borçlunun ödeme emrine itirazı genel haciz yoluyla takip yolunun aksine bu takip yolunda takibi durdurmamaktadır.

 

Ödeme Emri:

Aldığı takip talebi sonucunda gerekli incelemeleri yapan icra müdürü artık her şey tamamsa borçluya ödeme emri göndermelidir. Genel haciz yolundan farklı olarak bu takip yolunda ödeme emri üç gün içinde değil derhal gönderilmelidir. Süreler hak düşürücü değildir. Bu süreler düzenleyici nitelikte olduğundan dolayı icra müdürünün daha sonra göndermesi sıkıntı doğurmamaktadır.

 

Ödeme emrinde yer alması gereken hususlar İcra ve İflas Kanunu m.168’de düzenlenmiştir: ‘’İcra memuru senedin kambiyo senedi olduğunu ve vadesinin geldiğini görürse, borçluya senet sureti ile birlikte hemen bir ödeme emri gönderir. Bu ödeme emrine şunlar yazılır:

– Alacaklının veya vekilinin banka hesap numarası hariç olmak üzere, takip talebine yazılması lazım gelen kayıtlar,

– Borcun ve takip masraflarının on gün içinde ödeme emrinde yazılı olan icra dairesine ait banka hesabına ödenmesi ihtarı,

– Takibin müstenidi olan senet kambiyo senedi vasfını haiz değilse, beş gün içinde icra mahkemesine şikâyet etmesi lüzumu,

– Takip müstenidi kambiyo senedindeki imza kendisine ait olmadığı iddiasında ise bunu beş gün içinde açıkça bir dilekçe ile icra mahkemesine bildirmesi; aksi takdirde kambiyo senedindeki imzanın bu fasıl gereğince yapılacak icra takibinde kendisinden sadır sayılacağı ve imzasını haksız yere inkar ederse sözü edilen senede dayanan takip konusu alacağın yüzde onu oranında para cezasına mahkûm edileceği ve icra mahkemesin den itirazının kabulüne dair bir karar getirmediği takdirde cebri icraya devam olunacağı ihtarı.

– Borçlu olmadığı veya borcun itfa edildiği veya mehil verildiği veya alacağın zaman aşımına uğradığı veya yetki itirazını sebepleri ile birlikte beş gün içinde icra mahkemesine bir dilekçe ile bildirerek icra mahkemesinden itirazın kabulüne dair bir karar getirmediği takdirde cebri icraya devam olunacağı ihtarı.

– İtiraz edilmediği ve borç ödenmediği takdirde on gün içinde 74’üncü maddeye, itiraz edilip de reddedildiği takdirde ise üç gün içinde 75’inci maddeye göre mal beyanında bulunması ve bulunmazsa hapisle tazyik edileceği, mal beyanında bulunmaz veya hakikate aykırı beyanda bulunursa ayrıca hapisle cezalandırılacağı ihtarı.’’

Bu hususlardan sonra ödeme emri borçluya tebliğ edilir. Ödeme emri kendisine tebliğ edilen borçlu ya ödemesini yapar ya da borca itiraz ve imzaya itiraz yollarına başvurur. Borçlu bu iki yola da başvurmazsa on gün içinde mal beyanında bulunmalıdır.

 

İmzaya İtiraz:

Borçlu emrin tebliğinden itibaren 5 gün içinde imzaya itiraz edebilir. İmza itirazı ayrıca ve açıkça yapılmalıdır aksi takdirde imza kişiye ait kabul edilir. Genel haciz yoluyla takipten farklı olarak kambiyo senetlerine özgü takip yolunda itiraz sadece dilekçe ile yapılmaktadır. İtiraz icra mahkemesine yapılır. İtiraz ile satışa kadar olan işlemlerin hiçbiri durmaz. İtiraz üzerine icra mahkemesi imzayı inceler ve taraflardan biri lehine karar verir.

Borca İtiraz:

Borçlu ödeme emrinin tebliğinden itibaren 5 gün içinde dilekçe ile yazılı bir şekilde icra mahkemesine itiraz etmelidir. İtiraz, satıştan başka hiçbir takip işlemini durdurmaz. Borca itiraz ile imzaya itirazın yapılışı, süresi, yapılacağı merci ve etkisi bakımından her ikisi de aynısıdır. İmzaya itirazda borçlu kendi imzasını inkâr etmektedir, borca itirazda ise borçlu olmadığını veya borcunun ertelendiğini vs. ileri sürmektedir. İmza dışında kalan borçla ilgili hususlar için bu itiraz yolu kullanılır. Borçlu öne sürdüğü itiraz sebepleri ile bağlıdır. Yeni sebepler ileri süremez. Borçlu, borca itirazı ortaya koyabilmek ve itirazının kabulü için resmi veya imzası ikrar edilmiş belge göstermelidir. Alacaklı bu durumu inkâr eder belgedeki imzayı inkâr ederse mahkeme bu itirazı inceler. Mahkeme inceleme yaptıktan sonra itirazın kabulüne veya reddine karar verecektir.

 

KAMBİYO SENETLERİNE ÖZGÜ HACİZ YOLUYLA TAKİP İLE İLGİLİ ÖRNEK YARGITAY KARARLARI

 

‘’Alacaklının takip talebine aykırı olarak düzenlenen genel haciz yolu ile ödeme emrine karşı, alacaklı tarafından yapılmış bir şikâyet bulunmadığından takibin genel haciz yolu ile takip olarak devam ettiği gözetilerek, genel haciz yolu ile yapılan takibin borçlu tarafın itirazı nedeniyle durdurulması ve kambiyo senetlerine özgü gönderilen örnek 10 ödeme emrinin iptaline karar verilmesi gerekirken, yazılı gerekçe ile şikâyetin reddi yönünde hüküm tesisi isabetsizdir.’’ (YARG. 12. HD, 2015/9235 E., 2015/20059 K.)

---

‘’ Somut olayda, alacaklı tarafından borçlu aleyhine hesap özeti ve ihtarnameye dayalı olarak 07.11.2012 tarihinde takip başlatıldığı, alacaklı tarafından düzenlenen örnek 1 takip talebinde, takip yollarından “Kambiyo Senetlerine Özgü Haciz” yolunun seçildiğinin belirtildiği ve borçluya kambiyo senetlerine özgü haciz yolu ile yapılacak takibe ilişkin örnek 10 ödeme emrinin tebliğ edildiği anlaşılmaktadır. Yukarıda belirtilen ve İİK’nun 167 ve 168/1 maddelerinde yer alan yasal düzenlemeler karşısında alacağı kambiyo senedine müstenit olmayan alacaklının kambiyo senetlerine özgü haciz yoluyla takip başlatması doğru değildir. Bu nedenle İİK’nun 170/a-2 maddesi uyarınca takibin iptaline karar verilmesi gerekirken yazılı şekilde hüküm tesisi isabetsizdir.’’ (YARG. 12. HD, 2014/16939 E., 2014/22588 K.)

---

‘’Takipte, takip dayanağı çek bedeline takip öncesi kısmi ödeme mahsup edilerek, faiz ve çek tazminatı ilave edildiği anlaşılmaktadır. Bu durumda takibe kambiyo senedi vasfındaki çeke dayalı olarak başlanıp, çekte yazılı miktar talep edildiğine göre, alacaklının kambiyo senetlerine özgü haciz yolu ile icra takibi yapma hakkı vardır. O halde mahkemece borçlunun ödeme itirazı incelenerek oluşacak sonuca göre karar verilmesi gerekirken yazılı gerekçe ile yazılı şekilde hüküm tesisi isabetsizdir.’’ (YARG. 12. HD, 2014/5063 E., 2014/7938 K.)

---

‘’ Mahkemece, İİK’nun 170/a-2. maddesi gereğince, takibe konu belgenin kambiyo senedi vasfı taşımadığı hususunun re’sen nazara alınarak takibin iptaline karar verilmesi gerekirken, bu husus göz ardı edilerek yazılı şekilde hüküm tesisi isabetsizdir.’’ (YARG. 12. HD, 2016/14103 E., 2017/5775 K.)

---

 

Bu konuda daha fazla yardım veya danışmanlık için bizimle iletişime geçebilirsiniz.