Bize Ulaşın +90 537 430 75 73

mirasta denkleştirme davası

Mirasta Denkleştirme Davası

MİRASTA DENKLEŞTİRME NEDİR?

Mirasta denkleştirme davası, miras bırakanın vefatı ile açılan terekede bulunan mallar ölüm itibariyle mevcut mallarla sınırlı olmayıp miras bırakan hayatta iken yasal mirasçılarına yapmış olduğu karşılıksız kazandırmalardan bazılarının da terekeye dahil edilmesi gerekmektedir. Bu kapsamda değerlendirilen denkleştirmeye tabi kazandırmalar da mirasçılardan bazılarının diğerlerine göre ekonomik olarak daha avantajlı konumda bulunmasının mirasçılar arasındaki eşitliği bozduğundan hareketle düzenlenmiş bir kurumdur. Miras bırakanın her bir alt soyunu eşit derecede sevdiği ve adaletsiz bir muamele gerçekleştirmek istemediği inancı mirasta denkleştirme müessesinin temelini oluşturmaktadır. Bu noktada miras bırakanın iradesinin korunmaya çalışıldığı göz önüne alındığında, kendisinin yasal mirasçılarından bazılarına daha fazla mal varlığı bırakmak isteme ihtimali de söz konusu olacaktır. Böyle bir durum söz konusu ise miras bırakan tasarruf özgürlüğü ile sınırlı olan alanda saklı paylı mirasçıların saklı paylarına zarar vermeden, daha iyi bir konuma taşımak istediği yasal mirasçı lehine bir kazandırma yapabilecektir. Bu kazandırmanın mirasta denkleştirmeye tabi olmaması için gerekli koşullar aşağıda detaylıca açıklanmıştır.

Denkleştirme yükümlülüğü altsoy arasında karine olarak mevcut kabul edilmekte altsoy dışında kalan yasal mirasçılar için ise miras bırakanın yapmış olduğu kazandırmanın açıkça denkleştirmeye tabi olduğu yönünde bir iradesinin mevcut olmasına bağlı kılınmaktadır. Yasal mirasçılar, miras bırakandan miras paylarına mahsuben elde ettikleri sağlar arası karşılıksız kazandırmaları, mirasta denkleştirmeyi sağlamak için kazandırma mevcutsa aynen miras ortaklığına geri vermek mevcut değilse lehine kazandırma yapılan mirasçının miras payına mahsup edilmesi yoluyla terekeye geri vermekle birbirlerine karşı yükümlü kılınmıştır. Miras bırakanın çeyiz veya kuruluş sermayesi vermek ya da bir malvarlığını devretmek veya borçtan kurtarmak ve benzerleri gibi karşılık almaksızın altsoyuna yapmış olduğu kazandırmalar, aksi miras bırakan tarafından açıkça belirtilmiş olmadıkça, denkleştirmeye tâbi kabul edilmiştir.

MİRASTA KANUNİ DENKLEŞTİRME

Yukarıda da zikredildiği üzere denkleştirme yükümlülüğü miras bırakanın altsoy mirasçıları ile altsoyu dışındaki yasal mirasçıları için farklı düzenlenmiştir.  Miras bırakanın çeyiz veya kuruluş sermayesi vermek ya da bir malvarlığını devretmek veya borçtan kurtarmak ve benzerleri gibi karşılık almaksızın altsoyuna yapmış olduğu kazandırmalar, aksi miras bırakan tarafından açıkça belirtilmiş olmadıkça, mirasta denkleştirmeye tâbi kabul edilmiştir. Kanuni denkleştirme yükümlülüğü ile ifade edilen altsoyun kanundan kaynaklanmakta olan denkleştirme yükümlülüğüdür. Miras bırakanın altsoyunu ayrım yapmaksızın eşit olarak sevdiği inancından doğan kanuni denkleştirme yükümlülüğünün istisnası ise miras bırakanın açıkça ortaya koyduğu iradesi ile yapmış olduğu karşılıksız kazandırmayı denkleştirmeden muaf tutmasıdır.

MİRASTA İRADİ DENKLEŞTİRME

Miras bırakanın altsoy dışındaki yasal mirasçılarının bir denkleştirme yükümlülüğü kuralı ile bağlı kılınmamıştır. Bu sonuç altsoy ile diğer yasal mirasçılar arasında miras bırakan nezdinde sevgiye dayalı farklılık bulunmasından ileri gelmektedir. Miras bırakan tarafından altsoy dışındaki yasal mirasçılara karşılıksız kazandırma yapılmışsa bunun tamamen iradi bir seçim olduğu inancı bulunmaktadır.  Miras bırakanın bu türden bir niyet ile hareket etmediği durumlarda ise ancak açık bir irade beyanının bulunması halinde denkleştirme yükümlülüğünün bulunduğu söylenebilecektir. Miras bırakanın altsoy dışındaki yasal mirasçıları için yapmış olduğu kazandırmaları denkleştirmeye tabi kılması durumunu ifade eden denkleştirme türü ise iradi denkleştirmedir.

MİRASTA TENKİS VE MİRASTA DENKLEŞTİRME ARASINDAKİ FARK

Mirasta denkleştirme, yasal mirasçıların miras bırakandan miras paylarına mahsuben elde ettikleri sağlar arası karşılıksız kazandırmaların, denkleştirmeyi sağlamak için terekeye geri verilmesi yükümlülüğünü ifade etmektedir.

Mirasta tenkis ise, miras bırakanın tasarruf oranını aşmak suretiyle gerek ölüme bağlı tasarruf gerekse sağlar arası kazandırma gerçekleştirerek saklı paylı mirasçıların saklı paylarına müdahale etmişse yapılan kazandırmanın saklı paya tekabül eden oranının indirilmesi talebine ilişkindir.

Tenkis davasının detaylarına ilişkin yazımıza buradan erişebilirsiniz.

MİRASTA DENKLEŞTİRMENİN ŞARTLARI NELERDİR?

Miras Bırakanın Sağlar Arası Karşılıksız Kazandırmada Bulunmuş Olması

Mirasta denkleştirmeye tabi bir kazandırma ancak miras bırakanın sağ iken yapmış olduğu sağlar arası bir kazandırma olması halinde mümkündür. Sağlar arası kazandırma hüküm ve sonuçların kazandırmayı yapan kişinin sağlığında vuku bulduğu kazandırmaları ifade eder. Bu kapsamda yapılan kazandırmalar yaygın olarak bağışlama şeklinde yapılmaktadır.

Vasiyet gibi ölüme bağlı tasarruflarda yahut ölüme bağlı bağışlamalarda, miras bırakanın hayatta iken yapmış olduğu işlemler olsa dahi söz konusu malvarlığı değeri miras bırakanın mal varlığından ayrılmadığı ve ölüm halinde de terekede kalmaya devam ettiği için bir mülkiyet geçişi yahut ayni hak tesisi söz konusu olmayacaktır. Bu türden işlemler denkleştirme yükümlülüğüne tabi tutulmayacaktır. Bu halde şartları oluşmuşsa tenkis davası gündeme gelebilecektir.

Karşılıksız Kazandırma Yapılması

Bir kişinin diğer bir kişiye bir malvarlıksal bir menfaat sağladığı işlemler kazandırıcı işlemlerdir. Bu menfaat, lehine kazandırma yapılan kişinin aktifinin çoğalması veya pasifinin azalması şeklinde yapılabilmektedir. Aktifin artması, mülkiyet veya sınırlı ayni hak tesisi ile gerçekleştirilebilmekte; pasifin azalması ise borçtan kurtarma ile gerçekleştirilmektedir.

Denkleştirmeye tabi kazandırma ise ancak karşılıksız olarak yapılabilmektedir. Kazandırma neticesinde miras bırakanın herhangi bir karşılık almayarak aktifinde bir azalma meydana gelmiş olması gerekmektedir.  Bağış, çeyiz, kuruluş sermayesi, borçtan ibra bu kapsamda yapılan karşılıksız kazandırma örneklerindendir.

Yasal Mirasçı Lehine Kazandırma

Mirasta denkleştirme ancak miras bırakanın yasal mirasçıları lehine yapmış olduğu karşılıksız kazandırmalarda başvurulabilecek bir kurumdur. İradi mirasçılardan olan atanmış mirasçılar ve vasiyet alacaklıları denkleştirme yükümlülüğüne tabi değildir.

Miras Payına Mahsuben Kazandırma

Denkleştirmeye tabi bir karşılıksız kazandırma, yasal mirasçının miras payına mahsuben yapılabilmektedir. Bunun anlaşılabilmesi için ise miras bırakanın iradesi dikkate alınmaktadır. Miras bırakan yapmış olduğu kazandırmanın denkleştirmeye tabi olacağı iradesini açıklamışsa bu halde yapılan kazandırmanın miras payına mahsuben yapıldığı kabul edilecektir. Kazandırmanın yapıldığı kişinin kazandırma anında yasal mirasçı olmaması önem arz etmemekte miras bırakanın ölümü anında yasal mirasçı sıfatına sahip olması yeterli kabul edilmektedir. Yukarıda kanuni denkleştirme ve iradi denkleştirme ayrımında açıklanan detaylar miras bırakanın iradesinin tespiti hususunda dikkate alınmaktadır.

Miras Bırakanın Malvarlığından Bir Kazandırma Yapılmış Olması

Denkleştirmeye tabi kazandırma diğer mirasçıların haklarının ihlal edilmemesi idealinden kaynaklandığı için bu kazandırmanın ancak miras bırakanın mal varlığından tereke değerini azaltmak suretiyle yapılması mümkündür.

MİRASTA DENKLEŞTİRMENİN KONUSUNU OLUŞTURAN KAZANDIRMALAR

Aşağıda yer alan kazandırmalar kanunun lafzıyla andığı kazandırmalar olup denkleştirmeye tabi kazandırmalar bunlarla sınırlı değildir. Bunlara benzer başka kazandırmalar da bu kapsamda değerlendirilebilecektir.

Çeyiz

Miras bırakan tarafından evlenecek olan alt soya para verilmesi, aile birliği için ortak konut verilmesi, ev eşyaları temin edilmesi gibi alt soyun eşiyle birlikte kuracağı hayata destek olmak, kolaylık sağlamak amacıyla yapılan kazandırmaları ifade etmektedir.

Kuruluş Sermayesi

Kuruluş sermayesi meydana getirilen ekonomik bütünün devamlılığını sağlamak için gerekli olan para veya paraya çevrilebilecek malları ifade etmektedir. Bu kapsamda mirasçılara yapılacak olan para yardımı yahut örneğin işletme için bir işyeri verilmesi kuruluş sermayesi kabul edilecektir.  Kuruluş sermayesinde izlenecek olan kıstas altsoyun ekonomik bağımsızlığını kazanması için bir işletme kurmasına, bağımsızlığın devamına ve iyileştirilmesine yönelik olarak bir kazandırma yapılmış olmasıdır.

Malvarlığı Devri

Malvarlığı aktifler ve pasiflerden oluşan bir kapsama sahip olup bu kapsamda yapılmış olan devirlere pasifler de dahil ise kazandırmadan borçların çıkarılması suretiyle elde edilen değer mirasta denkleştirmeye tabi olacaktır.

Borçtan Kurtarma

Miras bırakan alt soyunu bir para borcundan kurtarabileceği gibi yapma ve verme edimlerine ilişkin bir borçtan da kurtarabilecektir.

Eğitim ve Öğrenim Giderleri

Çocukların eğitim ve öğrenimi için yapılan giderler sebebiyle geri verme yükümlülüğü, miras bırakanın aksini arzu ettiği ispat edilmedikçe, ancak alışılmış ölçüleri aşan kısım için mevcuttur.

Eğitim ve öğrenimini tamamlamamış olan veya engelliliği bulunan çocuklara, paylaşmada hakkaniyete uygun bir ödeme yapılacaktır. Bu kapsamda miras bırakan hayatta iken anılan statüdeki çocuklar için bir kazandırma yapmamış olup yapamadığı bu giderlerin terekeden ödenmesini esas alan ters bir denkleştirme söz konusu olacaktır.

Hediyeler ve Evlenme Giderleri

Olağan hediyeler ile evlenme sırasında yapılan geleneğe uygun giderler mirasta denkleştirmeye tâbi değildir. Altsoy hısımlarının evlenmelerinde, alışılmış ölçüler içinde yapılan çeyiz giderleri hakkında denkleştirmeye tâbi tutmama arzusunun bulunduğu asıldır. Bu kapsamda verilen hediyenin olağan miktarı aşıp aşmadığı miras bırakanın ekonomik durumuna göre belirlenecektir.

MİRASTA DENKLEŞTİRME DAVASI 

Mirasta denkleştirme yasa ile düzenlenmişse de mirasta denkleştirme davasına ilişkin hükümler yasa koyucu tarafından kaleme alınmamıştır.

MİRASTA DENKLEŞTİRME DAVASI TARAFLARI

Yasal mirasçılar, miras bırakandan miras paylarına mahsuben elde ettikleri sağlar arası karşılıksız kazandırmaları, denkleştirmeyi sağlamak için terekeye geri vermekle birbirlerine karşı yükümlüdürler. Dolayısıyla denkleştirme talebi, miras bırakanın bir kısım mirasçıları tarafından denkleştirme yükümlüsü diğer mirasçılara karşı ileri sürülecektir. Mirasta denkleştirme davasının tarafları denkleştirme borçlusu ve denkleştirme alacaklısı olarak iki yanlıdır.

Dolayısıyla, denkleştirme ancak birden fazla yasal mirasçısı olması halinde mümkündür. Denkleştirmede taraf olabilmek, miras bırakanın ölümü anında yasal mirasçı olmak şartının sağlanmasına bağlı olup mirasçılıktan çıkarılma, mirastan yoksunluk, mirastan feragat, mirasın reddi halleriyle mirasçılık sıfatı kaybedilmemiş olmalıdır. Kanuni intifa hakkı bulunan kişiler denkleştirmeye taraf olamazlar.

Altsoy

Altsoyun aksi miras bırakan tarafından açıkça bildirilmedikçe kanundan doğan bir denkleştirme yükümlülüğünün bulunduğu yukarıda izah edilmiştir. Miras bırakanın çocukları, torunları ve onların çocukları olmak üzere bu zincirin devamını kapsamaktadır.  Denkleştirme yükümlüleri ise yasal mirasçılık sıfatını haiz olan altsoyların tamamını kapsamaktadır.

Altsoy Dışındaki Diğer Yasal Mirasçılar

Altsoy dışındaki diğer yasal mirasçıların denkleştirme yükümlüsü olabilmesi için miras bırakanın açıkça yapmış olduğu kazandırmayı denkleştirme kapsamına dahil etmesi gerektiği açıklanmıştır.  Denkleştirme borçlusu olan altsoy dışındaki diğer yasal mirasçılar sağ kalan eş, ikinci derece mirasçılar olan anne, baba, kardeş üçüncü derece mirasçılar olan büyükanne, büyükbaba, amca, hala, dayı, teyzeden oluşmaktadır.

MİRASTA DENKLEŞTİRME DAVASINDA İSPAT YÜKÜ

Altsoya yönelik denkleştirme talebi mevcutsa miras bırakanın altsoyuna yaptığı karşılık kazandırmaların miras payına mahsuben yapıldığı ve denkleştirmeye tabi olduğu karinesi bulunduğundan iddia konusu kazandırmanın denkleştirmeye tabi olmadığı kazandırmanın yapıldığı altsoy tarafından ispatlanacaktır.

Altsoy dışındaki yasal mirasçılar için ise denkleştirmeye tabi olmak istisna olup söz konusu kazandırmanın denkleştirmeye tabi olduğunu iddia eden mirasçı iddiasını ispatla mükellef olacaktır.

MİRASTA DENKLEŞTİRME DAVASI YETKİLİ VE GÖREVLİ MAHKEME

Dava konusunun değer ve miktarına bakılmaksızın malvarlığı haklarına ilişkin davalarla, şahıs varlığına ilişkin davalarda görevli mahkeme, aksine bir düzenleme bulunmadıkça asliye hukuk mahkemesi görevli olup denkleştirme davalarına ilişkin özel bir görevli mahkeme düzenlenmediğinden genel görevli asliye hukuk mahkemeleri görevli sayılmaktadır.

Mirasta denkleştirme davaları mirasın paylaşılması ile ilgili bir dava olup miras bırakanın tasarruflarının iptali veya tenkisi, mirasın paylaştırılması ve miras sebebiyle istihkak davalarının miras bırakanın yerleşim yerleşim yeri mahkemesinde görüleceği kuralı doğrultusunda yetkili mahkeme, miras bırakanın son yerleşim yeri mahkemesi olacaktır.

MİRASTA DENKLEŞTİRME DAVASI ZAMANAŞIMI 

Mirasta denkleştirme davasında miras paylaşımının yapılmasına kadar zamanaşımı süresi işlemeyecek olup paylaşmanın kesinleştiği tarihten itibaren on yıllık zamanaşımı süresi bulunmaktadır.

Miras, mirasta denkleştirme davası hakkında daha detaylı bilgi için bizimle iletişime geçebilirsiniz.

Yazıyı paylaşın: